 |
| Fanny Verner De Smyter, 2016 |
Έχετε δει ανθρώπους μόνιμα θυμωμένους; Ετοιμοπόλεμους στην παραμικρή ευκαιρία;
Μήπως είστε ένας από αυτούς;
Παρόλο που ανήκει στα βασικά συναισθήματα, ο θυμός δεν είναι πρωτογενές συναίσθημα.
Έρχεται ως αμυντική ασπίδα στον ψυχισμό προκειμένου να βοηθήσει τον άνθρωπο να στρέψει προς τα έξω τον πόνο, που ως εκείνη την στιγμή βιώνεται εσωτερικά και μοναχικά.
Ο θυμός είναι, λοιπόν, η αντίδραση του οργανισμού προκειμένου το άτομο να μην μείνει ακινητοποιημένο από τον πόνο.
Ο πόνος αυτός που κρύβεται πίσω από τον θυμό αφορά πολλά διαφορετικά περιεχόμενα. Δεν πρόκειται πάντα για τον ίδιο πόνο. Ο πόνος μπορεί να είναι λύπη, ματαίωση, φόβος, αγωνία, αίσθημα εγκατάλειψης, ανεπάρκειας, να προέρχεται από κακοποίηση, από προδοσία και πολλά άλλα. Έτσι καλό είναι να σκάψουμε όταν αισθανόμαστε θυμό, να δούμε τι βρίσκεται κάτω από αυτόν. Εμφανίστηκε για να καλύψει τι;
Ο πόνος σμιλεύει την προσωπικότητα και ο καθένας μας έχει την δική του ιστορία από μεγαλύτερα η μικρότερα τραύματα. Το όλο ζήτημα για τον ψυχισμό είναι πώς θα τα εντάξει, θα τα αποδεχτεί ως συμβάντα της ιστορίας του και θα πάει παρακάτω (με ψυχοθεραπεία ή χωρίς), αν πάει, γιατί πολλοί μένουν δέσμιοι αυτών των πόνων και τους μεταφέρουν σε κάθε μορφή σχέσης και νέας εμπειρίας για πολλά χρόνια ή και για πάντα.
Ο πόνος δεν μετατρέπεται αυτόματα σε θυμό. Συνήθως χρειάζεται να υπάρξει η σύνδεση με μία σκέψη κι αυτή η σύνδεση είναι που θα προκαλέσει τον θυμό. Ο θυμός είναι κοινωνικό συναίσθημα, αφού στρέφεται προς κάποιο πρόσωπο ή ομάδα μικρότερη ή μεγαλύτερη. Με τον θυμό το αίσθημα ευαλωτότητας δίνει την θέση του στο αίσθημα δύναμης και κατοχής μεγαλύτερου ελέγχου. Το υποκείμενο από παθητικό γίνεται ενεργητικό. Είναι πολύ περισσότερο ανεκτό για τον ανθρώπινο ψυχισμό να βρίσκεται σε κατάσταση θυμού παρά σε κατάσταση ευαλωτότητας. Βοηθάει περισσότερο στην αυτοεκτίμηση όταν είμαστε θυμωμένοι παρά όταν πονάμε.
Ωστόσο ο θυμός δεν εξαφανίζει τον πόνο. Το μόνο που κάνει είναι να στρέφει την προσοχή του ανθρώπου σε άλλη κατεύθυνση, ενώ η πληγή παραμένει και χρειάζεται φροντίδα. Βοηθά τον νου να μην παραμένει σε ακινησία, παγωμένος από το τραύμα, αλλά τον κινεί να λάβει κάποιες αποφάσεις.
Η κατάθλιψη σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εκφράζεται με θυμό, όπως συμβαίνει στην περίπτωση πολλών παιδιών και εφήβων αλλά και σε άτομα που πάσχουν από άνοια (η οποία συχνά αποτελεί συνέπεια της κατάθλιψης που δεν έχει φροντιστεί με ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή).
Ο θυμός μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους. Το πέρασμα στην πράξη κυμαίνεται από ένα θυμωμένο βλέμμα, έναν τόνο της φωνής, θυμωμένα λόγια και μπορεί να φτάσει σε σημεία ανεξέλεγκτα κι από τον ίδιο τον άνθρωπο. Για τον λόγο αυτόν, λέμε ότι ο θυμός μπορεί να τυφλώσει και να γίνει επικίνδυνος τόσο για το άτομο όσο και για την κοινότητα. Κατά συνέπεια, έχει πολεμηθεί από τις κοινωνίες, αφού μπορεί να επιφέρει επιθετικότητα, κι αυτό θα σήμαινε απειλή για το σύνολο. Έτσι, σε αρκετές περιπτώσεις το άτομο μέσα από την εκπαίδευση, προτιμά να μην αναγνωρίσει τον θυμό ή να μην του επιτρέψει να εκδηλωθεί. Μην επιτρέποντάς του να αναδυθεί, ο θυμός γυρνά προς τον εαυτό, είτε υπό την μορφή αυτοεπικρίσεων, είτε υπό την μορφή ενοχών. Κι εδώ έχουμε τον μεγάλο κίνδυνο της κατάθλιψης στην κλασική της μορφή και της κοινωνικής απομόνωσης (ο πόνος βιώνεται σχεδόν πάντα σε απομόνωση), συναισθήματα που αν παραμείνουν για καιρό οδηγούν στην αυτοκαταστροφή.
Στην ασυνείδητη επιλογή του υποκειμένου για το αν θα περάσει στο στάδιο του θυμού ή όχι, φαίνεται να παίζουν ρόλο κι άλλοι κοινωνικοί παράγοντες, όπως είναι το θέμα του φύλου και της εκπαίδευσης. Έτσι, στην δυτική κοινωνία, ο θυμός φαίνεται να γίνεται πιο εύκολα ανεκτός όταν εκφράζεται από τους άντρες παρά από τις γυναίκες, συνδεόμενος με την ιδέα ορμονικών διαφοροποιήσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, γεγονός που δικαιολογεί την συντριπτική διαφορά στα ποσοστά κατάθλιψης μεταξύ αντρών και γυναικών με τις δεύτερες να υπερτερούν σε κάθε ηλικιακή ομάδα.
 |
| Daniel Cohen |
Μπορούμε να θεωρούμε τον θυμό ως ένα επόμενο στάδιο αντιμετώπισης ενός περισσότερο ή λιγότερου τραυματικού γεγονότος.αλλά το υποκείμενο πρέπει να περάσει και στο επόμενο στάδιο προκειμένου να απελευθερωθεί τόσο από τον θυμό του (που δεν τον αφήνει σε ησυχία) όσο και από τον πόνο που κρύβεται πίσω από τον θυμό. Δεν είναι λίγοι όμως αυτοί που εγκλωβίζονται στον θυμό και παραμένουν εκεί, μένοντας δεμένοι με το τραύμα. Σε μία τέτοια περίπτωση ο άνθρωπος χρειάζεται ψυχοθεραπευτική βοήθεια κατά την οποία μέσω της κατάλληλης επεξεργασίας σταδιακά θα απελευθερωθεί για να ζήσει χωρίς τα δεσμά του τραύματος, αλλά και χωρίς να απειλείται η υγεία του.
Ο θυμός μας αναγκάζει να λειτουργούμε στο "κόκκινο". "Μας ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι"... Δημιουργεί φυσιολογικές αντιδράσεις όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Αυτή η κατάσταση συναγερμού δεν μπορεί να παραμείνει για μεγάλο διάστημα χωρίς συνέπειες για την υγεία. Έτσι, ο θυμός και η ευέξαπτη συμπεριφορά σχετίζονται με καρδιοαγγειακά προβλήματα (πρόκειται για την λεγόμενη προσωπικότητα τύπου Α) και με εγκεφαλικά επεισόδια.
Ο οξύθυμος είναι ένας άνθρωπος ευάλωτος. Εύκολα προσβάλλεται, εύκολα αρπάζεται, εύκολα παίρνει φωτιά. Χάνει την ηρεμία και την αυτοκυριαρχία του. Κι αυτό, γιατί η πληγή του τραύματος δεν έχει φροντιστεί, παραμένει εκεί, κάτω από το κάλυμμα του θυμού και στο παραμικρό ερέθισμα αντιδρά.
Αυτό που μπορεί να κάνει ο σημαντικός άλλος που έρχεται αντιμέτωπος με τον θυμό μέλους της οικογένειας είναι να παραμείνει ήρεμος αλλά όχι αδιάφορος. Αυτή η ηρεμία, μπορεί να φέρει το θυμωμένο υποκείμενο σε μία κατάσταση αυτοπαρατήρησης που μπορεί να επιφέρει ή όχι συναισθήματα ντροπής, κάτι που δεν είναι το ζητούμενο σε κάθε περίπτωση. Αυτό που είναι χρήσιμο να συμβεί είναι να αναγνωρίσει ότι τον τυφλώνει ένας θυμός που τον σκλαβώνει και ότι χρειάζεται να πάρει την απόφαση να απαλλαγεί από αυτόν.
Όπως καταλαβαίνουμε ο συνεχής θυμός δεν καταστρέφει μόνο τις σχέσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον του, αλλά και με τον εαυτό του, αφού δεν μπορεί να ησυχάσει. Κυρίως όμως απειλεί την υγεία του.
Για όλους αυτούς τους λόγους η ψυχοθεραπεία ανθρώπων που αισθάνονται συνεχώς, ή τον μεγαλύτερο χρόνο, θυμωμένοι, είναι απαραίτητη. Μέσα από αυτή την διαδικασία, ο άνθρωπος μπορεί να καταλάβει τι κρύβεται κάτω από τον θυμό του, να επεξεργαστεί με την βοήθεια του ψυχοθεραπευτή του το τραύμα και να γυρίσει σελίδα σοφότερο και σαφώς πιο ήρεμο!
Θα επανέλθουμε στο θέμα γιατί έχει πολλές προεκτάσεις...
