Τα δώρα του Άη Βασίλη: Μια ψυχολογική ματιά

Η πρώτη μορφή του Άγιου Βασίλη από τον σκιτσογράφο Thomas Nast, 1881

Oι γενναιόδωροι και γενναίοι 
έχουν καλύτερη ζωή.
Δεν φοβούνται τίποτα.
Αλλά ο άνανδρος φοβάται τα πάντα, 
ενώ ο τσιγγούνης φοβάται πάντα τα δώρα.

(Μία στροφή ποιήματος από την κλασσική συλλογή 'Έδδα των Βίκινγκς)

Ο Άγιος Βασίλης είναι μία από τις φιγούρες που την συναντούμε σε πολλούς πολιτισμούς με διάφορες παραλλαγές. Έτσι εμφανίζεται ιδιαίτερα στον Χριστιανικό κόσμο, στην Ευρώπη και στην Αμερική, ενώ παρόμοιες μορφές του εμφανίζονται και σε Ασιατικές κουλτούρες.

Ο Άγιος Βασίλης, είτε ονομάζεται έτσι από τους Έλληνες, είτε Saint Nicolas, από τους Γερμανούς, είτε Santa Claus από τους Αγγλοσάξονες, αναφέρεται στην ίδια μορφή του γέροντα που μοιράζει δώρα στα παιδιά το βράδυ των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς. Μπορεί να έρχεται από την Καισάρεια, ή τη Λαπωνία, ή από αλλού...

Η επέκταση ενός φαινομένου πέρα από τα στενά όρια μιας συγκεκριμένης κουλτούρας μας βάζει πάντα να αναρρωτηθούμε πάνω στο συμβολικό περιεχόμενο ενός προσώπου, ενός μύθου, ενός εθίμου.

Σήμερα έχει επικρατήσει με την εικόνα του γέροντα με τα μακριά γένια που φοράει άλλωτε κόκκινα κι άλλωτε πράσινα ρούχα και έρχεται από τα χιόνια πάνω σε έλκηθρο που το σέρνουν τάρανδοι. Η εικόνα αυτή πρωτοεμφανίζεται τον 19^ο αιώνα στην Αγγλία και έχει επικρατήσει στον Δυτικό κόσμο, ενώ έχει ήδη προηγηθεί το έθιμο της ανταλλαγής δώρων τα Χριστούγενα από τον 17^ο αιώνα.

Ας δούμε όμως τα χαρακτηριστικά της μορφής: Καταρχήν είναι άγιος. Αυτό σημαίνει ότι υπηρετεί το λόγο του Θεού που δοξάζει και υπηρετεί.

Από την άλλη, η μορφή του γέροντα ανήκει σύμφωνα με τη Γιουγκιανή θεωρία σε ένα από τα πέντε βασικά αρχέτυπα. Τα αρχέτυπα είναι σύμβολα τα οποία φαίνονται να συνδέονται με τη φύση του ανθρώπου, καθώς δεν ορίζονται από πολιτισμικές και ιστορικές συντεταγμένες. Έτσι, βρίσκουμε πάντα σε κάθε πολιτισμό και κάθε ιστορική και κοινωνική στιγμή το ίδιο σύμβολο (αρχέτυπο) που διαθέτει το ίδιο νόημα.

Ανατρέχοντας στο αρχέτυπο του γέροντα του Γιουγκ, βλέπουμε ότι η μορφή αυτή συνδέεται με τη σοφία και τη γνώση. Προσφέρει παρηγοριά σε στιγμές που υπάρχουν διλήμματα, εμφανίζεται στα όνειρα...Συνήθως, ο σοφός γέροντας δίνει τη λύση σε ένα πρόβλημα, παρέχει μία συμβουλή. Είναι αρκετά γέρος, ώστε να μην προκαλλεί την αντιπαλότητα των νεαρών αντρών, όπως μπορεί να συμβεί με την πατρική φιγούρα. Είναι ο καλός παπούλης. Οι παπούδες είναι συχνά καλύτεροι κι από γονείς εξαιτίας της απουσίας του ασυνείδητου ανταγωνισμού που μπορεί οι τελευταίοι να εκφράζουν, ή να δέχονται από τα παιδιά τους (ιδίως όταν αυτά είναι του ίδιου φύλου). Η οιδιποδειακή προβληματική εμφανίζεται έτσι πολύ εξασθενημένη απέναντι στους παπούδες και τις γιαγιάδες.

Πατήστε εδώ για τη συνέχεια του άρθρου: