Ο Αέρας και η Nεκροπολιτική της Ασφυξίας: Τέμπη και Βιο-Kοινωνική Ανθρωπολογία

                                     

                                                                               (Εικόνα τεχνητής νοημοσύνης)

Στην διπλωματική μου εργασία (Σταύρου, 2022) «Μπορούν να αναπνεύσουν οι υπεξούσιοι;» διερεύνησα την αναπνοή ως υβριδικό φαινόμενο οργανικότητας και σχετίζεσθαι, εξετάζοντας την στο πλαίσιο της βιοπολιτικής, της κοινωνικής ανισότητας και της πνευματικότητας. 

Ως εφαλτήριο σημείο βρίσκεται η ιδέα ότι η αναπνοή δεν είναι μόνο βιολογική διαδικασία, αλλά και πολιτικό διακύβευμα, που αντικατοπτρίζει δυναμικές κυριαρχίας και αντίστασης (βλ. επίσης Gorska 2016， Αθανασίου 2020).

 
Στο πλαίσιο της τρέχουσας πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα, η υπόθεση των Τεμπών (2023) αποτελεί σημείο σύγκλισης για μια κριτική ανάλυση της σχέσης μεταξύ Αέρα και Νεκροπολιτικής.

 
Ο Αέρας ως Πολιτικό Δικαίωμα και η Συμβολική Βία της αφαίρεσης του

Ο αέρας και η αναπνοή αποτελούν «κεφάλαια» (Σταύρου 2022) που κατανέμονται ανισομερώς ανάλογα με την κοινωνική θέση (Harvey 1989). 

Η πρόσβαση σε καθαρό αέρα, όπως και η δυνατότητα να «αναπνέει» κανείς χωρίς φόβο και χωρίς πίεση είναι δείκτες κοινωνικής δικαιοσύνης και ευημερίας. 

Στην Αμερική, η έκφραση «I can’t breathe» (Gorska), που απέκτηκε παγκόσμια απήχηση μετά τη δολοφονία του George Floyd (2020), αναδεικνύει πώς η σωματική ασφυξία μεταφράζεται σε μεταφορά για μία μακροχρόνια συστημική καταπίεση.

Στην Ελλάδα, το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη—όπου 57 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω εγκληματικής αμέλειας, παρατυπιών-παράνομων ή μη, κακής υποδομής, αποτελεί ένα τραγικό παράδειγμα αυτής της νεκροπολιτικής (Mbembe, 2003) που προκύπτει από πολλούς παράγοντες. Η έλλειψη αυτοματισμών, η παρακμή του σιδηροδρομικού δικτύου και η κυβερνητική αδιαφορία αποτελούν σύμπτωμα μιας πολιτικής που θυσιαστικά εγκαταλείπει τους πολίτες σε καταστάσεις κινδύνου και ανασφάλειας.

 
Το δυστύχημα στα Τέμπη δεν ήταν απλώς ένα «δυστύχημα», αλλά η εκδήλωση δομικών ανισοτήτων  στην Ευρώπη, που σχετίζονται με την πολιτική της αφαίρεσης του οξυγόνου. 

Οι επιβάτες, παγιδευμένοι σε καμένα βαγόνια, αλλά και αβοήθητοι έξω, όπου κάηκαν αργότερα σε κατάσταση ασφυξίας υπήρξαν θύματα ενός κράτους που χαρακτηρίζεται από έλλειψη επενδύσεων,  αποδιοργάνωση,  διαφθορά και  υποστελέχωση. Όλα αυτά αποκαλύπτουν μια νεκροοικονομία (μια οικονομία δηλαδή που οδηγεί στον θάνατο) (Mbembe, 2019), όπου η ζωή των πολιτών υποτάσσεται σε οικονομικά κριτήρια και κίνητρα.

Το ίδιο συμβαίνει και στις περισσότερες υποδομές της χώρας, αλλά και στην υποστελέχωση της υγείας, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες του τρίτου κόσμου, συνέπεια του μνημονίου, αλλά και μεταγενέστερων πολιτικών επιλογών.

Αν, όμως, όλα τα προηγούμενα έστειλαν στον θάνατο από ασφυξία 57 νέους συνανθρώπους μας, η απουσία της Δικαιοσύνης και οι όποιες επιχειρήσεις συγκάλυψης και πολιτικής αδιαφορίας και ανευθυνότητας, επιχειρούν να επεκτείνουν τη νεκροπολιτική φίμωση στο σύνολο της κοινωνίας.   Γιατί η δικαιοσύνη δίνει ανακούφιση σε όλους. 

 "Χωρίς οξυγόνο" χιλιάδες στους δρόμους, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, διεκδικόντας Αέρα. 

"Αέρα"φώναζαν κι οι πρόγονοι κατά τον β' παγκόσμιο πόλεμο...

Οι επισφαλείς ζωές μας στην Ελλάδα σήμερα δείχνουν ότι η βιωσιμότητα της ύπαρξης εξαρτάται από την πολιτική αναγνώριση της ευπάθειας (βλ. Butler 2009). 

Έτσι, η αντίδραση της κοινωνίας—με μαζικές διαδηλώσεις και απαιτήσεις για Δικαιοσύνη—αποτελεί πρωτίστως μια μορφή αναπνευστικής αντίστασης. 

Οι πολίτες, μέσω της συλλογικής φωνής τους, διεκδικούν το δικαίωμα να «αναπνέουν» σε ένα σύστημα που τους στερεί την ασφάλεια και την διαύγεια. Διεκδικούν την ανακούφιση από τη δυσωδία και την απουσία οξυγόνου!

                                

Από την εικόνα του καπνού προς το κινεζικό ιδεόγραμμα 气 (qi=αέριο, αέρας, άρωμα, ενέργεια ) Σταύρου 2022. 

Από την Πνευματικότητα στη Συλλογική Δράση

Τα πνεύματα των νεκρών, όπως γίνεται και στον Μάκβεθ, γίνονται καθοδηγητές της κάθαρσης. 

Οι αναθυμιάσεις στον τόπο του δυστυχήματος, αλλά και η δυσωδία της αδιαφάνειας που δεν είναι εφικτό να καλυφθεί, παρά τις προσπάθειες, απειλούν να πνίξουν όλη την κοινωνία.  

Οι συνθήκες επισφάλειας αλλά και η απουσία δικαιοσύνης τοποθετεί την κοινωνία στην θέση της Αντιγόνης απέναντι στον Κρέοντα-εξουσία. 

Το οικογενειακό δίκαιο, αλλά και η αξίωση για την τιμή των νεκρών, γίνονται πιο σημαντικές από καθετί άλλο.

 
Το τραύμα γίνεται συλλογικό γιατί αφορά όλους.

 Τα κινήματα αντίδρασης μετά τα Τέμπη εμφανίζουν μια πολιτική της Σύμπνοιας, μακριά από κομματικές παρατάξεις: η συμμετοχή σε διαδηλώσεις, η δημιουργία συλλογικών δικτύων αλληλεγγύης και η πίεση για θεσμικές αλλαγές αποτελούν μορφές κοινής «αναπνοής» που αντιστέκονται στην πολιτική ασφυξία και δημιουργούν έναν "κυματισμό", που έγινε αισθητός και που δύναται να γίνει και τσουνάμι εξαιτίας όλων αυτών των παραγόντων.

 
Οι απαιτήσεις για διαφάνεια και δικαιοσύνη μπορούν να αντιμετωπισθούν ως βιοποιητικές πρακτικές (Fishel, 2017), όπου η κοινωνία, αναλαμβάνοντας την ευμενίδεια δράση από τα «κάτω», ασκεί πίεση για συστημική μεταρρύθμιση και δικαιοσύνη για την αποκατάσταση της ύβρεως. 

Αυτή η κοινωνική δυναμική, βάση της έννοιας της επιτελεστικότητας (Butler, 1993), μεταθέτει τα υποκείμενα από παθητικούς δέκτες πολιτικής, σε δράστες που διαμορφώνουν το πεδίο μέσω της συλλογικής δράσης. Άλλωστε, ο καθένας και η καθεμιά θα μπορούσε να είναι στον συρμό που εκτροχιάστηκε ή ακόμη χειρότερα τα παιδιά μας.

Όπως και στην τραγωδία, η ύβρις δημιουργεί ένα συλλογικό τραύμα το οποίο για να επουλωθεί απαιτείται η Δικαιοσύνη. Μία δίκη χωρίς συγκάλυψη, θα επιφέρει ανακούφιση στον πληθυσμό γιατί θα ενισχύσει το αίσθημα ασφάλειας και ταυτόχρονα θα λειτουργήσει ως πλαίσιο επεξεργασίας του τραύματος.

Συμπεράσματα

Με βάση μια βιο-κοινωνική ανθρωπολογική προσέγγιση, η αναπνοή δεν είναι απλώς μια βιολογική διαδικασία, αλλά πολιτική λειτουργία που εκφράζει ισορροπίες δύναμης και σύγκρουσης ή και εξόντωσης (βλ. θαλάμους αερίων για την εξόντωση των Εβραίων από τους ναζί). 

Η τραγωδία στα Τέμπη θυμίζει ότι η συλλογική αντίσταση γίνεται μια πράξη αναπνευστικής απελευθέρωσης, μία διεκδίκηση για οξυγόνο, διεκδίκηση για συλλογική ανακούφιση. 

 Σε μία περίοδο κρίσεων (κλιματική, οικονομική, πολιτική) η προστασία του δικαιώματος στον αέρα απαιτείται να γίνει προτεραιότητα. 

Για περισσότερα: 

Σταύρου, Δ. Κ. (2022). Μπορούν να αναπνεύσουν οι υπεξούσιοι; Η αναπνοή ως υβρίδιο οργανικότητας και σχετίζεσθαι. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. https://beta-pandemos.panteion.gr/handle/123456789/11418". (Θα βρείτε στην εργασία και τις υπόλοιπες πηγές όπως αναγράφονται στο κείμενο).

Ας συμβάλλουμε στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού

Εκπαιδευτικοί, ενήλικες που ασχολείστε με παιδιά, και κυρίως οι γονείς, μπορείτε να βοηθήσετε πολύ στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων τους. Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι απαραίτητες τόσο για την παιδική ηλικία όσο και για το μέλλον. Ο μελλοντικός έφηβος θα έχει μεγαλύτερη άνεση με τους συνομηλίκους, κάτι που βοηθά πολύ στην αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθησή του. Στον αυριανό ενήλικο, οι κοινωνικές δεξιότητες μπορούν να βοηθήσουν στην καλή επικοινωνία με τους άλλους στο εργασιακό, οικογενειακό περιβάλλον, τους φίλους και τον υπόλοιπο κοινωνικό περίγυρο. 

Η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων αναπτύσσουν τον δεσμό με τους άλλους, καθώς ο στόχος δεν είναι απλώς η συνεύρεση αλλά η καλύτερη σύνδεση μέσω της ανταλλαγής και αναγνώρισης συναισθημάτων, ενσυναίσθησης, συμπαράστασης. Ανοίγουν την δυνατότητα συζήτησης όπου οι δύο συνομιλητές μαζί ερευνούν και χαίρονται αυτή την κοινή δραστηριότητα, χωρίς ο ένας να προσπαθεί να επιβληθεί στον άλλο, να διακόπτει, να μην ακούει ή να συγκρούεται λόγω της διαφορετικότητας.

Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι επιθυμητές επίσης σε κάθε εργασιακό χώρο όπου υπάρχει ομάδα συναδέλφων και βοηθούν επίσης στην δημιουργία μιας πιο ικανοποιητικής επαγγελματικής ζωής. 

 
Η συμπεριφορά των γονιών είναι το πρότυπο της συμπεριφοράς των παιδιών κι έχει μεγαλύτερη επίδραση πάνω τους από τις συμβουλές. Παρακάτω υπάρχουν κάποιες ιδέες στο πώς η συμπεριφορά των ενηλίκων συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας των παιδιών.

Έτσι, για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες:

1) Εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και δεν περιοριζόμαστε μόνο στην εκτέλεση επιτελεστικών οδηγιών τύπου: "Πλύνε τα χέρια σου", ή σε εκπαιδευτικές συμβουλές.
2) Παραμένουμε ήρεμοι σε στιγμές άγχους. (Παίρνουμε μία στιγμή πριν αντιδράσουμε παρορμητικά!)
3) Συμβιβαζόμαστε με το παιδί. Δεν του δίνουμε μία διαταγή και μένουμε άκαμπτα αμετακίνητοι. Π.χ. Αν πρέπει να φύγουμε από την παιδική χαρά και δεν θέλει, συμφωνούμε μαζί του να φύγουμε μετά από 5 λεπτά κι όχι αμέσως, ώστε να πάμε λίγο προς το μέρος του χωρίς να χάσουμε τον στόχο μας.
4) Δείχνουμε ενσυναίσθηση και δεν υποτιμούμε τα συναισθήματά του.
5) Κατονομάζουμε τα συναισθήματά του. Π.χ. όταν για παράδειγμα κλαίει, του κατονομάζουμε τη λύπη όπως: "βλέπω ότι είσαι λυπημένος/η, τι συμβαίνει;"
6) Όταν διαφωνούμε το κάνουμε με σεβασμό και δεν ακυρώνουμε το παιδί.
7) Όταν έχει ένα πρόβλημα και μας ζητά βοήθεια, σκεφτόμαστε εναλλακτικές λύσεις κάνοντας το να καταλάβει ότι υπάρχουν περισσότερες από μία επιλογές συνήθως.
8) Ζητάμε συγνώμη όταν νιώθουμε ότι έχουμε κάνει λάθος και το ευχαριστούμε αναγνωρίζοντας κάτι καλό που κάνει για μας.
9) Σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε ή δράσουμε. Δεν είμαστε φίλοι με το παιδί μιλώντας του για όλα που μπορεί να μην είναι σε θέση να ακούσει, δεν δίνουμε διπλά μηνύματα, δεν λέμε πράγματα που μπορεί να το σοκάρουν ή να εντυπωθούν αρνητικά μέσα του.
10) Κάνουμε παρέα και με άλλους ανθρώπους και φροντίζουμε τις σχέσεις μας μαζί τους.
11) Σεβόμαστε τον προσωπικό χώρο του και του μαθαίνουμε να σέβεται τον προσωπικό χώρο των άλλων.
12) Δεν κρίνουμε το παιδί, ή τους άλλους στο παιδί.
13) Το μαθαίνουμε να αντιλαμβάνεται και να σέβεται την διαφορετικότητα των ανθρώπων, αλλά και των άλλων πλασμάτων γύρω του.
14) Μοιραζόμαστε... Συναισθήματα, αγαθά, εργασίες που μπορεί να αναλάβει.
15) Βάζουμε όρια και εξηγούμε γιατί, και τα τηρούμε.
16) Το μαθαίνουμε ότι οι πράξεις όλων μας και οι επιλογές μας έχουν συνέπειες.
17) Είμαστε ευέλικτοι. Αν δεν βγει κάτι στο πρόγραμμα όπως το έχουμε σκεφτεί μπορεί να γίνει με άλλο τρόπο κι είναι εντάξει κι αυτό.
18) Αντιμετωπίζουμε με ψυχραιμία τον θυμό ή την επιθετικότητα του παιδιού, χωρίς να απαντήσουμε με τον ίδιο τρόπο.
19) Αντιμετωπίζουμε τις ανησυχίες μας και προσπαθούμε να μην υπερπροστατεύουμε το παιδί μας.
20) Βρίσκουμε λύσεις σε προβλήματα και συγκρούσεις.
21) Μιλάμε για τις ιδέες και τις σκέψεις μας και το ενθαρρύνουμε να μας πει τις δικές του.
22) Ενθαρρύνουμε δραστηριότητες μακριά από κάθε λογής οθόνες (τηλεόραση, κινητά, τάμπλετ, ηλεκτρονικά παιχνίδια), όπως σπορ, βόλτες στη φύση, παιχνίδι κ.ά.

Ξέρω ότι πολλά από τα παραπάνω δεν είναι πάντα εύκολα να γίνουν ή σε πολλά από αυτά οι γονείς οι ίδιοι δυσκολεύονται. Αν δεν τις έχουν ως τώρα κατακτήσει, δεν μπορούν να τις μεταδώσουν στα παιδιά. 

 Αξίζει όμως τον κόπο να γίνει μία προσπάθεια.

Άλλωστε, δεν μεγαλώνουν μόνο οι γονείς το παιδί, αλλά και το παιδί "μεγαλώνει" τους γονείς.

Στην τόσο σημαντική αυτή διαδρομή είμαστε στη διάθεσή σας αν χρειαστείτε βοήθεια για την κοινωνικότητα του παιδιού σας ή στήριξη στον γονεϊκό σας ρόλο. Όσο πιο νωρίς  ξεκινήσετε τόσο το καλύτερο για όλη την οικογένεια.

Επιστροφή και ενημέρωση

Γεια σας αγαπητοί φίλοι του ιστολογίου Ψ! Πολλοί με ρωτήσατε αν συμβαίνει κάτι και δεν έχω γράψει τελευταία στο ιστολόγιο, αν συνεχίζει το ψυχοθεραπευτικό μου έργο και οι δράσεις της δραματοθεραπείας τόσο στο στούντιο της Πεύκης (όπου είναι η έδρα μου) όσο και αλλού. Είναι καιρός που δεν έγραψα εδώ, λόγω άλλων προτεραιοτήτων, ακαδημαϊκών στόχων κι άλλων σχεδίων τα οποία έχουν μπει σε λειτουργία και έτσι επιστρέφω. Στην διάρκεια αυτού του διαστήματος απουσίας μου από το ιστολόγιο, ανάμεσα σε άλλα, δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την Κοινωνιολόγο, σύμβουλο πρόληψης και με πολύχρονη ενασχόληση με τις τέχνες επίσης, Μαρίνα Θετεκούς, το κέντρο Ψυχοθεραπείας μέσω Τεχνών ΨPoint (www.psypoint.gr) . Το κέντρο αυτό, εκτός από τις συνεργασίες με εξαιρετικούς και πιστοποιημένους ψυχοθεραπευτές μέσω τεχνών, διαθέτει ψυχολόγους και παιδοψυχολόγους, προκειμένου να είμαστε σε θέση να παρέχουμε ένα ολοκληρωμένο δίκτυο υπηρεσιών ψυχικής υγείας σαν ομάδα. Μπορείτε να ενημερώνεστε για τις δράσεις μας τόσο στο facebook, όσο και στο instagram ακολουθώντας τους συνδέσμους από τον ιστότοπο μας. Παράλληλα με το Κέντρο ΨPoint που βρίσκεται στην Πετρούπολη, συνεχίζεται κανονικά η ψυχοθεραπευτική δραστηριότητα μου στο γραφείο/στούντιο στην Πεύκη, σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο.

Κυκλοφορεί!

Το βιβλίο που επιμεληθήκαμε στη Γαλλία με τις εξαιρετικές συναδέλφους Kathleen Olivier και Sophie Pluen, κυκλοφορεί ήδη από τις εκδόσεις L' Harmattan.

Πρόκειται για ένα συλλογικό έργο 11 συγγραφέων, που εργαζόμαστε χρόνια ως ψυχοθεραπευτές μέσω της μεθόδου της δραματοθεραπείας, κυρίως στη Γαλλία. Κάθε άρθρο περιέχει θεωρητικές πηγές και καλές περιγραφές της δραματοθεραπευτικής διαδικασίας που ακολουθήθηκε σε κάθε πλαίσιο και κάθε πληθυσμό. 

Υπάρχουν άρθρα που αναφέρονται σε περιστατικά ομάδων αυτισμού, κακοποιημένων γυναικών, ανέργων, παιδιών που μεγαλώνουν με απουσία γονέων σε ιδρύματα και πολλά άλλα.

Προλογίζουν την έκδοση οι Nisha Sajnani, πρόεδρος της American Drama Therapy Association και ο Armand Volcas

Μπορείτε να το προμηθευτείτε είτε από το amazon, είτε από το fnac ή ως το καλοκαίρι, όσοι μένετε στην Αθήνα μπορείτε να το παραγγείλετε σε μένα (dimitrastav@yahoo.com) και να σας το φέρω σε τιμή που δεν θα περιλαμβάνει μεταφορικά (με προπληρωμή).  

Φιλοδοξούμε ωστόσο την έκδοση και στα ελληνικά, καθώς πρόκειται για ένα χρήσιμο βιβλίο για κλινικούς και όσους ενδιαφέρονται για την μέθοδο της δραματοθεραπείας.

 

Μια συνέντευξη μου στον καθηγητή Kamran Afary για την πρακτική του εθνοδράματος

 Τον Απρίλιο του 2020  ήταν προγραμματισμένη μία διάλεξη μου για την εμπειρία μου στο Εθνόδραμα, στους φοιτητές του Τμήματος Επικοινωνίας  στο πανεπιστήμιο California State University, στο Λος Άντζελες, μετά από την τιμητική πρόσκληση του καθηγητή Δρ. Kamran Afary.

Δυστυχώς η πανδημία κράτησε ακινητοποιημένα τα αεροπλάνα, αλλά ευτυχώς δημιουργήθηκε αυτό το βίντεο για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση που έτσι κι αλλιώς γίνεται στο πανεπιστήμιο αυτό το διάστημα λόγω του Covid-19.  

Παράλληλα ετοιμάζεται ένα ντοκυμαντέρ σχετικό με το εθνόδραμα, την εμπειρία που είχαμε δια ζώσης τον Ιούλιο του 19 και μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε εκ των υστέρων στους συμμετέχοντες. 

Ευχαριστώ θερμά τον καθηγητή Kamran Afary για αυτή την τόσο τιμητική για μένα πρωτοβουλία και πρόσληση του. 

Το βίντεο έχει ελληνικούς υποτίτλους και σύντομα και γαλλικούς. Δημιουργήθηκε στην πολύ δύσκολη και αγωνιώδη περίοδο της καραντίνας, τον Μάιο του 2020. 

Ανοιχτή ομάδα πρόληψης και αντιμετώπισης bullying για γονείς παιδιών και εφήβων

Καθώς οι καιροί που ζούμε είναι αρκετά απρόβλεπτοι και με την πανδημία να έχει για τα καλά εγκατασταθεί στην ζωή μας, ο Πολυχώρος Θεραπείας και Τέχνης εγκαινιάζει νέες ανοιχτές θεματικές διαδικτυακές συναντήσεις μέσω διαδικτύου με στόχο την παροχή βοήθειας και στήριξης αλλά και ευαισθητοποίησης για την αντιμετώπιση δυσκολιών και την βελτίωση της ποιότητας ζωής. 

Ξεκινάμε λοιπόν με την:

 Ανοιχτή ομάδα πρόληψης και αντιμετώπισης bullying (σχολικού εκφοβισμού) για γονείς παιδιών και εφήβων. 

Η ομάδα αυτή είναι μόνο για γονείς οι οποίοι με την δική τους συμπεριφορά και στάση μπορούν να βοηθήσουν και να στηρίξουν ουσιαστικά το παιδί τους. 

Οι συναντήσεις θα γίνονται μία φορά την εβδομάδα (δύο ώρες) και μπορούν να συμμετέχουν όσοι γονείς από όλη την Ελλάδα ενδιαφέρονται (ένας ή και οι δύο από το ζευγάρι) για όσες συναντήσεις χρειάζονται.

Το bullying δεν γίνεται μόνο στις τάξεις και στα προαύλια των σχολείων. Μία νέα παράμετρος, αυτή των κοινωνικών μέσων δικτύωσης έχει προστεθεί με νέα χαρακτηριστικά. 

Ο ρόλος των γονιών είναι εξαιρετικά πολύ σημαντικός και μπορεί να επιδράσει καθοριστικά.

Εισηγήτρια/συντονίστρια των συναντήσεων : Δήμητρα Σταύρου Ψυχολόγος και Ψυχοθεραπεύτρια.

Για περισσότερες πληροφορίες και δήλωση συμμετοχής επικοινωνήστε: dimitrastavrou@gmail.com

 

 

Η αναγέννηση στην καραντίνα

Από τις 10 Μαρτίου ο κόσμος αρχίζει σιγά σιγά να περιορίζεται στο σπίτι λόγω της μεγάλης απειλής της πανδημίας του κορωνοϊού. Ένα μεγάλο σοκ για την ανθρωπότητα που σε κάθε σημείο του πλανήτη βιώνει τα ίδια συναισθήματα. Μία μεγάλη συνειδητοποίηση ότι όλοι έχουμε την ίδια μοίρα και τους περιορισμούς της ανθρωπινότητας μας. Εξαιρετική ευκαιρία για την οικουμένη!

Η δουλειά μου συνεχίζεται κανονικά μέσω διαδικτύου, με όσους μπορούν να βρουν ιδιωτικότητα στο σπίτι τους και έχουν μία ελάχιστη εξοικίωση με τις τεχνολογίες.

Στα συμπεράσματα που έχω από την επαφή μου με τους ανθρώπους, τόσο από αυτούς που βρίσκονται σε θεραπεία, όσο και από φίλους αλλά και από αυτοπαρατήρηση διαπίστωσα τα εξής:

1) στην αρχή της κρίσης υπήρξε γενικευμένο άγχος που είχε να κάνει με την απότομη αλλαγή ζωής, τις έγνοιες για την οικονομική κατάσταση και φυσικά την ίδια την απειλή της αρρώστιας και του θανάτου.

2) η περίοδος αυτή είναι γόνιμη στην ανάδυση πολλών θεωριών συνωμοσίας αλλά και εσχατολογίας. Οι παρανοειδείς συμπεριφορές αυξήθηκαν. Αυτό αφορά τόσο μεμονωμένα άτομα, όσο ακόμη και αρχηγούς κρατών , ή και ολόκληρες οργανωμένες ομάδες με αιρετικά χαρακτηριστικά που βλέπουν την πανδημία ως ένδειξη που προμηνύει την συντέλεια του κόσμου.

3) καθώς οι μέρες περνούσαν οι άνθρωποι άρχισαν να ευχαριστιούνται τον χρόνο στο σπίτι. Αυτή η στάση φαίνεται να είναι κυρίαρχη σήμερα. Σαν η καραντίνα να ήταν η ευκαιρία να σταματήσουμε όλοι για λίγο και να αφουγκραστούμε την φωνή μέσα μας, να ξαναβρούμε τις σχέσεις με τα παιδιά μας, να φροντίσουμε τον χώρο μας. Οι έγνοιες συνεχίζονται για την επόμενη μέρα αλλά δεν είναι σε τέτοιο βαθμό όπως στην αρχή. Η καλή διάθεση αυτή φαίνεται να σχετίζεται με παράγοντες όπως: ελεύθερος χρόνος, χρόνος με την οικογένεια, χρόνος για την διάθεση σε χόμπυ κι άλλες ασχολίες που δεν υπήρχαν στην κανονικότητα, αποχή από την κατανάλωση (εκτός των αναγκαίων). Τέλος, είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον ψυχισμό να δίνει όλη σχεδόν η ανθρωπότητα προτεραιότητα στην ζωή ως αξία, παραμερίζοντας τις εμμονές περί παραγωγικότητας, οικονομικών στόχων κλπ. που την διακατέχουν τα τελευταία τουλάχιστον είκοσι χρόνια. Όλοι αντιληφθήκαμε ότι χρειαζόμαστε άλλους ρυθμούς για να είμαστε καλά και να είμαστε δημιουργικοί. Κι αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για το πως θα κινηθούμε μετά.

4) οι άνθρωποι που υποφέρουν στην καραντίνα είναι αυτοί που ζούσαν συμβατικά σε σχέσεις εξαρτητικές, ζευγάρια που για να αντέχουν χρειάζονταν εξωσυζυγικά στηρίγματα, εξαρτημένοι από ουσίες και φυσικά οι ηλικιωμένοι, οι οποίοι απειλούνται τόσο από τον κορωνοϊό, όσο και από την απομόνωση. Η απομόνωση σε αυτή την ηλικία ίσως είναι περισσότερο βλαβερή σε βάθος χρόνου, αφού θα συμβάλλει στην απώλεια γνωστικών ικανοτήτων και σε ακόμη μεγαλύτερα ποσοστά κατάθλιψης λόγω της μοναξιάς.

Η κατάθλιψη σχετίζεται με την άνοια άρα για τους ηλικιωμένους είναι πραγματικά εξαιρετικά δύσκολες αυτές οι συνθήκες.

Οι άνθρωποι που ταλαιπωρούνται σήμερα είτε από βία μέσα στην οικογένεια, δυσλειτουργίες που ως σήμερα τις έβαζαν κάτω από το χαλί, έχουν την ευκαιρία να πάρουν αποφάσεις που θα είναι προς όφελος της ζωής και της ψυχικής τους ισορροπίας. Πάντα υπάρχει λύση! Αρκεί να απευθυνθούν για βοήθεια ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν.

Παραθέτω μερικά χρήσιμα τηλέφωνα ανάλογα με την περίπτωση:

-Γραμμή ψυχοκοινωνικής στήριξης: 2107297957-2107289240

-Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων (χωρίς χρέωση η κλήση): 116111

-Γραμμή καταγγελιών για υποθέσεις που έχουν να κάνουν με παιδιά: 1056

-Γραμμή άμεσης κοινωνικής βοήθειας (χωρίς χρέωση η κλήση): 197

-Γραμμή υποστήριξης ηλικιωμένων: 1065

-Γραμμή παρέμβασης για αυτοκτονία: 1018

-Γραμμή SOS για την ενδοοικογενειακή βία: 15900

5) τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης αλλά και εν γένει η χρήση των ψηφιακών μέσων πρωταγωνιστούν αυτή την περίοδο. Οι περισσότεροι αποκτήσαμε μεγαλύτερη εξοικείωση, ανακαλύψαμε νέα εργαλεία με στόχο την επικοινωνία αλλά και την δουλειά από το σπίτι. Η δουλειά από το σπίτι φαίνεται να βιώνεται ευχάριστα από τους περισσότερους με τους οποίους έχω μιλήσει (είτε ως θεραπεύτρια, είτε μέσα από τις άλλες πλευρές ταυτότητας). Αυτό που φαίνεται να είναι εξαιρετικά ευχάριστο και ίσως περισσότερο αποδοτικό σε επίπεδο παραγωγικότητας και δημουργικής εργασίας (υπάρχουν έρευνες αλλά χρειάζονται κι άλλες) είναι το θέμα του ωραρίου και του πολύ πρωινού ξυπνήματος που έχουμε όλοι υιοθετήσει στην κανονικότητα αλλά δεν φαίνεται να είναι φυσιολογικό. Αυτή ακριβώς η σχέση φυσιολογικού και κανονικού είναι μία σχέση που έχει μπει για τα καλά στο μικροσκόπιο της εμπειρίας μας στην καραντίνα. Ανακαλύπτουμε καλύτερα τις ανάγκες μας, τις διαχωρίζουμε από τις πλασματικές. Λες και ο ιός μας προμήθευσε με έναν μεγενθυτικό φακό.

6) Η εξοικείωση με την ασθένεια και τους τρόπους αντιμετώπισής της, μας κάνει να θέλουμε να βγούμε ξανά έξω από τις φωλιές μας. Δεν ξέρω κατά πόσο θα κρατηθούν οι αποστάσεις ασφαλείας και η χρήση των μασκών (προσωπικά πιστεύω ότι δεν θα κρατηθούν για πολύ, γιατί εκτός του προμετωπιαίου λοβού που δίνει αυτοέλεγχο, ο εγκέφαλος μας διαθέτει και πιο πρωτόγονες δομές οι οποίες δεν είναι εύκολο να ελεγχθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα).

7) Η επαφή με την θνητότητα μας, ποτέ δεν ήταν αρνητική για τον ψυχισμό, ειδικά σε μία κοινωνία που στηρίχθηκε στην λήθη της θνητότητας και της φθοράς. Μέσα από την απειλή απώλειας της ζωής, τόσο δοξάζεται η ίδια η ζωή και την εκτιμούμε περισσότερο.

8) Εμφανίστηκε για άλλη μια φορά το πόσο δεν μπορούμε να έχουμε τον απόλυτο έλεγχο στα πράγματα. Η ψυχική ησυχία σχετίζεται με έναν βαθμό ελέγχου στην πραγματικότητα αλλά εξίσου σημαντική είναι και η γνώση ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα! Σε μία τέτοια περίπτωση προσπαθούμε να ελέγξουμε ότι μπορεί να ελεγχθεί κι αφηνόμαστε στη ροή των πραγμάτων για να διδαχθούμε περισσότερα για την ανθρώπινη μας φύση-μοίρα.

9) Υπάρχουν ωστόσο και κοινωνικά στρώματα που πλήττονται πολύ μέσα στις κρίσεις. Αυτοί χρειάζονται ακόμη μεγαλύτερη στήριξη από την κοινωνία και τα κράτη. Η αλληλεγγύη είναι βάλσαμο τόσο για τους οφελουμένους όσο και για όσους την παρέχουν.

Τέλος για όσους από εσάς δυσκολεύεστε παρόλα αυτά με την καραντίνα σας παραθέτω ένα απόσπασμα από το περιβόητο "Κόκκινο Βιβλίο" του γνωστού ψυχαναλυτή Carl Gustav Jung, που για χρόνια κρατιόταν μυστικό.

----------------------------------------------------------------------------------------

έργο του ίδιου του Jung

"-Καπετάνιε, ανησυχώ πολύ λόγω της καραντίνας που μας επιβάλλεται στο λιμάνι.

– Τι σας ανησυχεί, αγαπητέ; Δεν έχετε αρκετό φαγητό; Δεν έχετε αρκετό ύπνο;

– Δεν είναι έτσι, καπετάνιε. Δεν μπορώ να κατέβω από το πλοίο, δεν μπορώ να πάω στην ξηρά και δεν αντέχω να μην μπορώ να αγκαλιάσω την οικογένειά μου.

-Και αν σας άφηναν να κατεβείτε και ήσασταν άρρωστοι και μεταδίδατε τον ιό θα νιώθατε ενοχή να μολύνετε κάποιον που δεν θα μπορούσε να αντέξει την ασθένεια;

– Δεν θα μπορούσα ποτέ να συγχωρήσω τον εαυτό μου εάν γινόταν κάτι τέτοιο, έστω και αν, για μένα τουλάχιστον σίγουρα, είναι φτιαχτή αυτή η πανούκλα.

– Θα μπορούσε να είναι. Αλλά αν δεν ήταν έτσι;

-Καταλαβαίνω τι εννοείς, αλλά αισθάνομαι στερημένος από την ελευθερία μου, καπετάνιε, νιώθω σαν να έχω στερηθεί κάτι.

-Στέρησε τότε τον εαυτό σας και από κάτι άλλο.

-Εσύ με κοροϊδεύεις;

– Όχι καθόλου. Αν στερείσαι από κάτι, χωρίς να ανταποκριθείς κατάλληλα, έχεις χάσει.

– Τότε, σύμφωνα με εσάς, αν παίρνουν κάτι από μένα, για να κερδίσω πρέπει να πάρω κάτι άλλο από τον εαυτό μου, οικειοθελώς;

-Αυτό ακριβώς. Το έκανα σε μια καραντίνα πριν από 7 χρόνια.

– Και τι κάνατε;

– Έπρεπε να περιμένω πάνω από 20 ημέρες μέσα στο πλοίο. Ήταν μήνες που περίμενα να πιάσουμε λιμάνι και να απολαύσω την άνοιξη στην ξηρά. Υπήρξε επιδημία. Στο λιμάνι τον Απρίλιο απαγορεύτηκε να βγούμε έξω. Οι πρώτες μέρες ήταν δύσκολες. Ένιωσα σαν εσένα. Στη συνέχεια, άρχισα να αντιδρώ στις κρίσεις αυτές χρησιμοποιώντας τη λογική. Ήξερα ότι μετά από 21 ημέρες μιας οποιαδήποτε συμπεριφοράς δημιουργείται μια συνήθεια και αντί να θρηνώ, να παραπονιέμαι και να δημιουργεί καταστροφικές συνήθειες, άρχισα να συμπεριφέρομαι διαφορετικά στους άλλους. Σκέφτηκα εκείνους που έχουν πολλές στερήσεις κάθε μέρα από την δύσκολη ζωή τους και αποφάσισα να βγω νικητής. Ξεκίνησα με το φαγητό. Ανάγκασα τον εαυτό μου να τρώω το μισά από αυτό που συνήθως έτρωγα, τότε άρχισα να επιλέγω τα πιο εύπεπτα τρόφιμα, έτσι ώστε το σώμα μου να μην υπερφορτώνει. Άρχισα να θρέφω τον εαυτό μου με τρόφιμα που, κατά παράδοση, είχαν διατηρήσει τον άνθρωπο υγιή.

Το επόμενο βήμα ήταν να προσθέσω σε αυτό τον καθαρισμό των ανθυγιεινών σκέψεων και να έχω όλο και περισσότερες ανυψωμένες και ευγενείς σκέψεις. Με υποχρέωσα να διαβάζω τουλάχιστον μία σελίδα κάθε μέρα για ένα θέμα που δεν ήξερα. Αναγκάστηκα να κάνω ασκήσεις στη γέφυρα του πλοίου. Ένας γέρος σοφός Ινδός μου είχε πει χρόνια πριν ότι το σώμα ενδυναμώνει κρατώντας την αναπνοή. Με υποχρέωσα να παίρνω βαθιές αναπνοές κάθε πρωί. Νομίζω ότι οι πνεύμονές μου δεν είχαν φτάσει ποτέ σε τέτοια ικανότητα και δύναμη. Το απόγευμα ήταν η ώρα για προσευχή, ο καιρός να ευχαριστήσω κάθε οντότητα για το γεγονός ότι δεν μου έδωσε σοβαρές κακουχίες καθ’ όλη τη ζωή μου.

Ο σοφός Ινδός με είχε συμβουλεύσει επίσης να κατακτήσω τη συνήθεια να φαντάζομαι ένα άσπρο φως να εισέρχεται μέσα μου και να με κάνει πιο δυνατό. Λειτουργούσε επίσης και για τους αγαπημένους που ήταν μακριά και γι ‘αυτό ενσωμάτωσα αυτή την πρακτική στην καθημερινή μου ρουτίνα στο πλοίο.

Αντί να σκέφτομαι όλα όσα δεν μπορούσα να κάνω, σκεφτόμουνα όλα όσα θα έκανα όταν πατούσα το πόδι μου στην ξηρά. Παρακολουθούσα τις σκηνές της κάθε μου μέρας, τις ζούσα έντονα και απολάμβανα την αναμονή. Όλα όσα μπορούμε να πάρουμε αμέσως δεν είναι ποτέ ενδιαφέροντα. Η αναμονή εξυπηρετεί την επιθυμία και την ισχυροποίηση της. Είχα στερήσει στον εαυτό μου τα βλαβερά τρόφιμα, τα μπουκάλια ρούμι, την δυσπιστία και τα tacos. Είχα στερήσει στον εαυτό μου να παίζω χαρτιά, να κοιμάμαι πολύ, να τεμπελιάζω και να σκέφτομαι μόνο τι μου έχουν στερήσει.

– Και πώς κατέληξε όλο αυτό, καπετάνιε;

– Κατέκτησα όλες αυτές τις νέες συνήθειες. Με άφησαν να κατέβω από το πλοίο πολύ πιο μετά από το αναμενόμενο.

“Σας στέρησαν την άνοιξη, τότε;»

-Ναι, εκείνη τη χρονιά μου στέρησαν την άνοιξη και πολλά άλλα πράγματα, αλλά εγώ άνθισα. Είχα φέρει άνοιξη μέσα μου και κανείς και ποτέ δεν θα μπορούσε να μου το πάρει."

-----------------------------------------------------------------------

Ας αξιοποιήσουμε την καραντίνα για να ανθίσουμε!