 |
| Edvard Munch. "Η κραυγή". |
Πίσω από κάθε ψυχοσωματική παθολογία βρίσκονται λόγια που δεν έχουν ειπωθεί.
Συναισθήματα πολλά που μένουν καταπιεσμένα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι άγνωστα από τον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος αισθάνεται μεν δυσάρεστα, μία διάχυτη δυσφορία, αλλά δεν μπορεί πάντα να κατονομάσει πώς νιώθει.
Το συναίσθημα είναι ο βασικός σύνδεσμος ψυχής και σώματος. Τα συναισθήματα είναι οι βασικοί διαμορφωτές της εσωτερικής βιοχημείας. Κάθε συναίσθημα αντιστοιχεί σε ενεργοποίηση συγκεκριμένων κέντρων στον εγκέφαλο, ο οποίος δίνει εντολή για την παραγωγή και διακίνηση ορμονών και την ενεργοποίηση του νευρικού συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι το συναίσθημα επιδρά και αλλάζει το σώμα.
Ακούω συχνά το παράπονο: "Έχω πολλά νεύρα"! Σχεδόν πάντα πίσω από τέτοια κατάσταση εκνευρισμών βρίσκονται και πάλι συναισθήματα καταπιεσμένα, που δεν έχουν ειπωθεί την ώρα που πρέπει.
Μία άλλη συχνή περίπτωση που χαλά τις σχέσεις του ατόμου είναι όταν κάποια στιγμή μετά από μεγάλη συσσώρευση ξεσπά σαν ηφαίστειο σε στιγμή που κανείς δεν το περιμένει. Η αιτία ενός τέτοιου ξεσπάσματος συνήθως δεν αντιστοιχεί με την σημασία του τελευταίου αυτού ερεθίσματος από το περιβάλλον και για αυτό προκαλεί έκπληξη στους άλλους. Ένα τέτοιο εκλυτικό γεγονός, δεν είναι παρά η σταγόνα που έκανε το ποτήρι (ψυχισμό) να ξεχειλίσει κι όπως ξεχύνεται η σαμπάνια από ένα μπουκάλι ερμητικά κλειστό όταν ανοίξουμε τον φελλό, έτσι ξεσπά κι η θύελλα της συσσωρευμένης σιωπής.
Όταν δεν μιλάμε, καταπιέζουμε ένα δυσάρεστο συναίσθημα και δεν το αφήνουμε να μετασχηματιστεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ είναι η μνησικακία, που σύμφωνα με την Κινεζική Ιατρική συνδέεται με την εμφάνιση Καρκίνου.
Δυστυχώς δεν έχουμε μάθει να αναγνωρίζουμε τι νιώθουμε. Γνωρίζουμε αυτό που σκεφτόμαστε συνήθως κι όταν συζητάμε μιλάμε κυρίως για σκέψεις, για τις απόψεις μας.
Παρατηρώ ότι αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότερες οικογένειες δεν μαθαίνουν στα παιδιά τους να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους, μιλούν σπάνια ή ποτέ για συναισθήματα μεταξύ τους. Πιθανόν κι οι ίδιοι οι γονείς να μην αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα γιατί ποτέ κανείς δεν τους δίδαξε την σημασία τους.
Αντίθετα, σε μερικές περιπτώσεις και κουλτούρες, η σιωπή θεωρείται αρετή. "Δώσε τόπο στην οργή"... Κι η οργή πάει και φωλιάζει στην ψυχή και την κατατρώει. Το ίδιο και πολλά άλλα συναισθήματα που δεν θέλουμε να φέρουμε στην επιφάνεια γιατί θεωρούμε ότι δεν είναι πρέπον, ότι μπορεί να έχουμε κάποιο πρόβλημα που αισθανόμαστε έτσι κλπ.
Η οικογένεια δεν είναι παρά ένας κοινωνικός μικρόκοσμος. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι φέρει συμπεριφορές που συναντιούνται γενικότερα στην κοινωνία και διαδίδονται και από άλλους θεσμούς. Ο δυτικός κόσμος του 20ου αι. κυρίως και λιγότερο σήμερα, έδωσε μεγάλη έμφαση στον Λόγο, τη λογική, παράδοση που μας έρχεται από τον διαφωτισμό και που κατάφερε να οδηγήσει σε μεγάλα επιτεύγματα. Το να μιλάμε για συναισθήματα θα μπορούσε να σημαίνει και παλινδρόμηση στην πρόοδο. Ειδικά οι άντρες έχουν υποστεί μεγάλη καταπίεση στην έκφραση των συναισθημάτων.
Ωστόσο αυτό αλλάζει προς όφελος και των ατόμων. Η λογική είναι πάντα παρούσα, αλλά αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε την σημασία της συναισθηματικής αναγνώρισης και έκφρασης. Έτσι, σήμερα, η συναισθηματική νοημοσύνη (στην οποία ανήκει και η αναγνώριση αλλά και το μοίρασμα συναισθημάτων) θεωρείται μία από τις σημαντικότερες αρετές για την πρόσληψη κάποιου στελέχους σε μεγάλη εταιρεία.
Τα οφέλη όταν μιλάμε επί της ουσίας είναι μεγάλα. Τόσο για μας τους ίδιους, όσο και για τις σχέσεις μας με τους άλλους. Η αναγνώριση των συναισθημάτων και η επικοινωνία τους σε δικούς μας ανθρώπους είναι κάτι εξαιρετικά ανακουφιστικό και είναι στοιχείο επικοινωνίας που βοηθά στην προσέγγιση με τον άλλο.
Τα περισσότερα προβλήματα στις σχέσεις των ανθρώπων αντιμετωπίζονται όταν καταφέρνουν να μιλήσουν. Αυτή η επικοινωνία ενήλικα προς ενήλικα έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για να είναι επιτυχημένη:
1) Επικεντρώνεται μόνο στα δικά μας συναισθήματα.
2) Δεν κρίνει τον άλλο.
3) Δεν μιλά με υποτιμητικά λόγια για κανέναν από τους δύο (ούτε τον εαυτό ούτε τον άλλο)
4) Διαθέτουμε χώρο μέσα μας για να ακούσουμε τον άλλον χωρίς αμέσως να τον διακόψουμε, ή να βιαζόμαστε να πούμε τα δικά μας (βλέπε το άρθρο μου για την δύναμη της ακρόασης στην επικοινωνία).
5) Η συζήτηση, δεν ανασύρει όλα τα προβλήματα του παρελθόντος στο σήμερα. Κανένας δεν είναι ακριβώς το ίδιο πρόσωπο που ήταν πριν από χρόνια, πόσο μάλλον μέσα σε μία δυναμική σχέσης που συνεχώς αλλάζει.
6) Δεν υπάρχει ειρωνεία ή κοροϊδία. Αντίθετα το καλοπροαίρετο χιούμορ βοηθά πολύ, καθώς ελαφρύνει την ατμόσφαιρα και ξεκουράζει όταν γίνεται με μέτρο.
7) Δεν μιλάμε με υπονοούμενα, αλλά με λόγια καθαρά και σταράτα, πάντα με ευγένεια κι όχι με πρόθεση επίθεσης.
8) Δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος σε μία συζήτηση.
9) Δεν μιλάμε ασταμάτητα, αναλύοντας τα πάντα ή πηγαίνοντας από το ένα θέμα στο άλλο. Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια και μπερδεύουν τον συνομιλητή! Από ένα σημείο και μετά ο συνομιλητής κουράζεται, μπαίνει σε σύγχυση και παύει να ακούει. Λιγότερα και πιο ουσιαστικά και επικεντρωμένα λόγια στο θέμα της συζήτησης.
10) Ο σεβασμός είναι απαραίτητη προϋπόθεση.
11) Δεν είμαστε χειριστικοί προσπαθώντας να δημιουργήσουμε στον άλλον ενοχές, να εκβιάσουμε κλπ. κλπ. Η εξουσία στις σχέσεις μόνο τις καταστρέφει και φυσικά δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος.
Τα παραπάνω αναφέρονται στην επικοινωνία από ενήλικα σε ενήλικα. Οι περισσότερες προτάσεις ισχύουν και στην περίπτωση της επικοινωνίας γονιού-παιδιού ή εφήβου. Ωστόσο σε αυτές τις περιπτώσεις αν είστε γονιός για να βοηθήσετε το παιδί ή και τον έφηβο να αναπτύξει συναισθηματική νοημοσύνη, να μπορεί να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και να τα επικοινωνεί μπορείτε να:
1) Κατονομάζετε το δικό σας συναίσθημα όταν μιλάτε με το παιδί.
2) Ονομάζετε και το δικό του συναίσθημα ώστε να μπορεί να το ταυτοποιεί και να ξέρει που οφείλεται η δυσφορία του, όποτε την νοιώθει. Η ταυτοποίηση του συναισθήματος, η αναγνώρισή του από τον ίδιο τον έφηβο μπορεί να τον ανακουφίσει πάρα πολύ. Όταν για παράδειγμα τον βλέπουμε εκνευρισμένο μπορούμε να του πούμε "Νομίζω ότι έχεις αρκετό άγχος αυτόν τον καιρό" ή "Μάλλον σε έχει θυμώσει κάτι;" κλπ. Προχωράμε διερευνητικά με διακριτικότητα αλλά πάντα ονομάζουμε τα συναισθήματα για να βοηθήσουμε στην αναγνώρισή τους από το ίδιο το παιδί.
3) Δεν του λέμε να κρύβει τα συναισθήματα του και τις εκδηλώσεις του. Δεν είναι κακό να κλαίει κανείς, αντίθετα είναι δείγμα ότι βρίσκεται σε σύνδεση με το συναίσθημα και ταυτόχρονα ανακουφίζεται.
4) Δεν είναι ντροπή να μοιράζεται τα συναισθήματά του. Αντίθετα βοηθά στις σχέσεις του με τους άλλους.
Πάρα πολλά λοιπόν από τα περιστατικά που καταφτάνουν στο γραφείο έχουν αυτόν τον κοινό παρονομαστή. Οι άνθρωποι δεν μιλούν για την ουσία και δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Κατά την θεραπεία τους, ανακαλύπτουν πρώτα τι αισθάνονται, μαθαίνουν να το αναγνωρίζουν και σταδιακά αρχίζουν και βρίσκουν τον δρόμο της έκφρασης. Μετά από κάποιο χρόνο, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα εξαφανίζονται. Πολλές σχέσεις οικογενειακές και συντροφικές εξελίσσονται. Οι έφηβοι και τα παιδιά αισθάνονται λιγότερο ευάλωτοι κι έχουν καλύτερες σχέσεις με την οικογένεια. Η δυσφορία και ο εκνευρισμός εξαφανίζονται. Εφιάλτες υποχωρούν.
Αναπνέουμε και πάλι κανονικά και αβίαστα.
