Δραπετεύοντας

Ο δούλος

 

Ὁ Δοῦλος ποὺ δραπέτευσε
ἔλεγε προσευχὲς στοὺς φιλήσυχους πολίτες
γονατίζοντας σὲ λιγδωμένα προσκέφαλα.
Ἐγὼ δὲν ἤλπιζα πὼς μπορεῖ νὰ σωθεῖ.
Οἱ χωροφύλακες ἔχουν γερὴ ὅραση -
δὲ διαλύονται μὲ αὐταπάτες καὶ ψυχοσάββατα.
Τώρα αὐτὸς ποὺ ἐπέμενε νὰ ρωτάει
φαίνεται θἆταν ἀποφασισμένος γιὰ θάνατο
ἢ θἆταν κατάσκοπος ποὺ δὲ φοβᾶται.
Ἐγὼ πάντως
ἐξακολουθῶ νὰ βλέπω τὸν ἐπερχόμενο
μεσαίωνα
μὲ φάλαγγες πιστῶν
μὲ ἀργυρᾶ δισκοπότηρα ἀφρίζοντα αἷμα
μὲ σημαιοστολισμοὺς καὶ παρελάσεις
μὲ ραβδούχους καλοθρεμμένους καλόγερους
εἰκόνες ἀπὸ παλιὲς ἐκστρατεῖες
καὶ τυφεκισμοὺς
ἥρωες μὲ αὐστηρὰ βλέμματα
Ἁμὲς δὲ γ᾿ ἐσόμεθα
πληρωμένη ἐκπαίδευση
θεὸς ἀγέρας τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως
κλειδωμένα στὴν ἐποχὴ σὲ χάλκινα θησαυροφυλάκια.
Ἂν ἄξαφνα σᾶς γεννηθεῖ τὸ ἐρώτημα
πὼς τὰ κατάφερε αὐτὸς ὁ θνητὸς
μέσα σ᾿ αὐτὸ τὸ βαρύγδουπο διαπασῶν τῶν ὕμνων
νὰ δραπετεύσει μὲ ἀληθινὸ λαμπερὸν ἥλιο
μὲ ἀληθινὲς ἐξαρτήσεις τοῦ βίου -
ἂν δὲ μπορεῖτε νὰ καταλάβετε
τί τὸν ὁδήγησε σ᾿ αὐτὸ τὸ τελευταῖο διάβημα
ποὺ βρῆκε τὴν ἔξοδο ἀφοῦ γύρω ἦταν μπετὸν
ἀφοῦ γύρω τραγουδοῦσε ἡ φοιτήτρια
ἕνα τραγούδι ἱστορικὸ παλιῶν ἡρώων
τότε
δὲ θά ῾χετε δεῖ κάτι κρυφὲς μικρὲς πόρτες
ὅμως ὁλοφάνερες στὰ μάτια τῶν εἰδικῶν
δὲν θἄχετε δεῖ τὸ ραγισμένο τοῖχο
ὅπου βλασταίνουν κάτι φυτὰ
πάνω σ᾿ ἀσβέστη κίτρινο ἀπ᾿ τὴν πολυκαιρία.
Τὸ ζήτημα πιὰ ἔχει τεθεῖ:
Ἢ θὰ ἐξακολουθοῦμε νὰ γονατίζουμε
ὅπως αὐτὸς ὁ δραπέτης
ἢ θὰ σηκώσουμε ἄλλον πύργο ἀτίθασο
ἀπέναντί τους.

Μιχάλης Κατσαρός 

Δραπετεύει κανείς από ό,τι θεωρεί φυλακή και για την οποία νοιώθει ότι δεν μπορεί να την αλλάξει.

Λες και η ζωή δεν του ανήκει, ή λες και εκτελεί μία συγκεκριμένη αποστολή... 

Λες και δεν έχει δικαιώματα παρά μόνο υποχρεώσεις. 

Λες και την θέση της βούλησης και της θέλησης την έχει πάρει η υποχρέωση.

Από τι θέλει κανείς να δραπετεύσει; Μπορεί να το αλλάξει; Κι αν ναι, γιατί προτιμά την δραπέτευση από την βελτίωση ή και αλλαγή της καθημερινότητας; 

Δραπευτεύει κανείς καθημερινά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους...

Η λούφα στην δουλειά-αλλά και το αντίθετό της, η εργασιομανία, η εξωσυζυγική σχέση, τα ναρκωτικά, η έμμονη ενασχόληση με την μεταφυσική, το κουτσομπολιό, η κοπάνα, ο χαβαλές, ο καταναλωτισμός, η ανούσιες ώρες στο χαζοκούτι ή τα social medias... 

Και κάθε φορά μετά την δραπέτευση επιστρέφει κανείς στο κελί του. 

Γιατί η δραπέτευση αυτή την σημασία έχει. Γιατί κανένας δραπέτης δεν αισθάνεται ότι του ανήκει η ελευθερία. Την κλέβει για κάποιες στιγμές. Η ενοχή υπάρχει αφού παρεκτρέπεται, δραπετεύει ενώ τον καθιστά ακόμη περισσότερο έρμαιο της παρούσας δυσάρεστης κατάστασης. 

Υπό αυτή την έννοια, η δραπέτευση ενέχει νευρωτικά στοιχεία, δηλαδή εσωτερική σύγκρουση. Ο ρόλος του δραπέτη δημιουργεί τον ρόλο του δεσμοφύλακα. Η επιθυμία ("το αυτό" σύμφωνα με τον φροϋδικό όρο) προσπαθεί να κοροϊδέψει το σύστημα απαγορεύσεων και υποχρεώσεων που έχει κανείς ενδοβάλλει ("υπερεγώ") μέσα από την πρόσκαιρη λύση της δραπέτευσης. Η επιστροφή στην φυλακή συνοδεύεται από ενοχή, ντροπή και άλλα κατασταλτικά συναισθήματα που διατηρούν αλλά και ενδυναμώνουν το υπάρχον δυσάρεστο καθεστώς το οποίο ωστόσο κάνει δυστυχές το υποκείμενο και ενδόμυχα επιθυμεί να αλλάξει. Η δραπέτευση μοιάζει με  ανταρσία που δεν προκαλεί καμία αλλαγή γιατί εύκολα καταπνίγεται. 

Η ψυχοθεραπεία, μία ώρα συνήθως την εβδομάδα, είναι μία κατάσταση όπου καθίσταται κάποιος παρών ουσιαστικά και δίνει χρόνο και χώρο στον εαυτό του για να δει μέσα του, να αναλογιστεί τις πράξεις του και ποιες από αυτές του δίνουν ευτυχία και ποιες όχι. Τις συνέπειες επίσης που έχουν οι πράξεις του στην ζωή του αλλά και στα συναισθήματα του. Του δίνει επίσης την δυνατότητα να δει ποια είναι τα φρένα που τον σταματούν από την αλλαγή των δυσάρεστων καταστάσεων από τις οποίες δραπετεύει. Άλλοτε είναι η έλλειψη πίστης στον εαυτό,   ο φόβος αποτυχίας, η αγκίστρωση σε ένα όνειρο που όμως δεν πραγματώνεται, η προσκόλληση στην κοινωνικά καθορισμένη έννοια του "σωστού, καλού κλπ", συναισθήματα ματαιότητας, απουσία νέου οράματος...η λίστα ατελείωτη και για τον καθένα διαφορετική.  Αυτή η ώρα την εβδομάδα είναι πολύτιμη γιατί κάποιος μπορεί να επανεξετάσει να εκτιμήσει ό,τι αξίζει να εκτιμηθεί και να στηριχθεί να αποτινάξει ή να αλλάξει πραγματικά τα κακώς κείμενα.

Ωστόσο η ψυχοθεραπεία δεν είναι ο μόνος δρόμος.

Χρειάζεται να υπάρχει ένας χρόνος κάθε μέρα που να είναι κενός. Άλλοι τον λένε διαλογισμό, εγώ τον λέω κενός χρόνος, ενώ στην Αμερική είναι πολύ της μόδας τελευταία η λέξη mindfulness. 

Πρόκειται για χρόνο που δεν δίνεται για επιτελεστικές πράξεις. Δεν σκέφτεσαι, δεν κάνεις κάτι. 

Απλά αφήνεις το μυαλό κενό, όσο γίνεται, για κάποιον χρόνο (ένα μισάωρο τη μέρα ως μία ώρα), ώστε να υπάρξει η ευκαιρία να βιώσει κανείς την ύπαρξή του, να ξανανοιώσει το σώμα του χωρίς την διαμεσολάβηση της πράξης ή της σκέψης. 

Ο κενός χώρος θα χωρέσει την έμπνευση. 

Το ίδιο συμβαίνει και στην ψυχοθεραπεία. Χρόνος για τον εαυτό, χρόνος απαραίτητος για να υπάρξει η οποιαδήποτε μορφή αλλαγής προς μία ζωή με μεγαλύτερη πληρότητα από την οποία δεν χρειάζεται να διαφεύγει κανείς.

Στην ψυχοθεραπεία συνήθως αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι φυλακές χτίζονται από παλιά, από βιώματα, ρόλους και τραύματα που έχουν μείνει ακατέργαστα στοιβαγμένα στο ασυνείδητο. Είναι καταπληκτική η στιγμή που κάποιος αντιλαμβάνεται ότι ως ενήλικας δεν χρειάζεται να υπηρετεί πια ένα σχέδιο που του δόθηκε ως παιδί. Ότι μπορεί ο ίδιος να σχεδιάσει το δικό του. Και τα σχέδια αλλάζουν επίσης μέσα στην διάρκεια του χρόνου, ανάλογα με το πως εξελίσσεται ο άνθρωπος. Αυτό βέβαια απαιτεί ευθύνη αλλά τα ωφέλη είναι τεράστια.

Δεν υπάρχουν προβλήματα χωρίς λύσεις και πάντα η λύση δεν είναι μόνο μία.

Έτσι, η όποια μορφή δραπέτευσης μπορεί να γίνει ένα σινιάλο για να οδηγήσει σε μία κατάσταση πραγματικής ελευθερίας κι όχι εφήμερης ανάσας.