Ποια είναι η αιτία που κάποιος διαπράττει το κακό;
Είναι θέμα γονιδίων;
Αν ναι, τότε είναι πιθανό ένα από αυτά τα μωρά να είναι κακό από τη φύση του, σαν "Το μωρό της Ροζμαρί", στην ομώνυμη ταινία θρίλερ του Πολάνσκι.
Η υπόθεση ότι το κακό μπορεί να σχετίζεται με την νευροφυσιολογία μας ωστόσο δεν είναι εντελώς χωρίς αντίκρυσμα. Έτσι, η ελλειπής ανάπτυξη των νευρώνων καθρεπτών, που βρίσκονται στον προμετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου για παράδειγμα, επιφέρει βλάβη στην ενσυναίσθηση. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος κάνει κακό στον άλλο, δεν μπορεί να "διαβάσει" τα συναισθήματά του στις εκφράσεις του προσώπου του κι έτσι δεν αισθάνεται ο θύτης ενοχή. Πρόκειται για την περίπτωση του ψυχοπαθητικού. Παρόλα αυτά, αν δούμε τις ιστορίες ζωής αυτών των ανθρώπων, θα δούμε ότι μεγάλωσαν και οι ίδιοι σε περιβάλλοντα βίαια και σκληρά. Περιβάλλοντα που είχαν επίδραση τελικά στην ανάπτυξη και δομή του εγκεφάλου....
Η συχνότερη αιτία που κάποιος έρχεται στο γραφείο του ψυχολόγου αφορά προβλήματα σχέσεων. Σχέσεις με τα παιδιά, τον-την σύζυγο, τους συναδέλφους, την κοινωνική ομάδα....
Η κάθε μορφή σχέσης περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο ανθρώπους.
Η απογοήτευση, ο θυμός, η οργή και η λύπη είναι τα κυριότερα συναισθήματα που προκύπτουν από τέτοιες δυσκολίες στις σχέσεις και είναι αυτά τα συναισθήματα που οδηγούν κάποιον να ζητήσει επαγγελματική βοήθεια...
Είναι κυρίως στον λόγο των θυμωμένων ανθρώπων που βλέπουμε να κατηγορούν συχνά τον άλλο ως αιτία των δεινών τους, αφού είναι αυτός που τους πληγώνει, τους αφήνει ανικανοποίητους, τους προδίδει....
Ο άλλος είναι η αιτία του κακού. Ο άλλος είναι ο κακός.....
Κάποτε, σε τρυφερή σχετικά ηλικία, διάβασα το "Πέρα από το καλό και το κακό" του Νίτσε και ομολογώ ότι με επηρρέασε βαθιά. Το καλό και το κακό είναι δύο λέξεις-έννοιες που χρησιμοποιούνται τόσο συχνά στον λόγο μας καθημερινά....
Το καλό στην ψυχοθεραπεία είναι διαφορετικό από το καλό στην εκκλησία κι αυτό είναι επίσης διαφορετικό από το καλό στην δικαιοσύνη ή στον στρατό. Το καλό στην Ελλάδα είναι διαφορετικό από το καλό στην Μογγολία και διαφορετικό από το καλό στην Γουαδελούπη....
Επίσης, αυτό που σήμερα θεωρείται καλό μπορεί χθες να θεωρείτο κακό. Καθώς αλλάζουν οι εποχές και αλλάζει η αντίληψή μας για τον κόσμο μέσα από την τεχνολογία, τη νέα επιστημονική γνώση, ή ιστορικά γεγονότα, αλλάζει και η αντίληψή μας για το καλό και το κακό. Έτσι για παράδειγμα, κάποτε το να δέρνει κανείς τα παιδιά θεωρείτο απαραίτητο μέσο διαπαιδαγώγησης, ενώ σήμερα θεωρείται κακό...
Στην ψυχοθεραπεία δεν μας ενδιαφέρει το καλό ως ηθική αξία. Μας ενδιαφέρει μόνο ως όφελος στη ζωή του ανθρώπου που ζητά βοήθεια. Και όφελος δεν σημαίνει τροφή στον εγωισμό του, αλλά στον εαυτό. (Δείτε προηγούμενο άρθρο για τη διαφορά του Εγώ και του Εαυτού).
Το κακό προς τον εαυτό συχνά σχετίζεται σχεδόν πάντα και με το κακό απέναντι στον άλλο.
Ας πάρουμε το παράδειγμα του άτιμου συνεργάτη. Αυτός δεν μπορεί να κάνει κακό μόνο σε έναν συνάδελφο...Τείνει να επαναλαμβάνει το μοτίβο της ατιμίας και με άλλους. Το αποτέλεσμα είναι μετά από κάποιο διάστημα να χαρακτηριστεί ως αφερέγγυος και να χάσει την εκτίμηση από το εργασιακό του περιβάλλον.
Όμως, από πού προέρχονται τα κακά σε όλες τις μορφές σχέσεων;
Αν δούμε πίσω από κάθε βίαιη πράξη, πίσω από κάθε μορφή ατιμίας, πίσω από κάθε μικρότερο ή μεγαλύτερο έγκλημα, κυριολεκτικό ή μεταφορικό, θα διαπιστώσουμε ότι βρίσκεται το τραύμα...
Το τραύμα είναι εκεί στο παρασκήνιο. Κι επειδή πονά παραμένει στο σκοτάδι. Ο άνθρωπος προτιμά τη λήθη από την αντιμετώπιση. Αλλά ό,τι κι αν κάνει, έστω κι ότι καταφέρνει για λίγο τη λήθη, το τραύμα θα επανέρχεται συνεχώς να επιβεβαιώνει όχι μόνο ότι κάποτε υπήρξε, αλλά και να ζητά επίλυση.
Δεν υπάρχουν κακοί γύρω μας. Μόνο κομπλεξικοί, συμπλεγματικοί ή, αν θέλετε ακόμη μία λέξη, μπλοκαρισμένοι. Και το σύμπλεγμα δεν είναι τίποτα άλλο, από ένα συνοθύλευμα συναισθημάτων, αναπαραστάσεων και αντιλήψεων που υφαίνονται γύρω από το τραυματικό γεγονός που έχει παραμείνει χωρίς επεξεργασία, χωρίς ανά-λυση.
Τα τραύματα δημιουργούν κόμπους ανάλογους με αυτούς που βλέπουμε στα μπερδεμένα μαλλιά.
Κι αυτοί οι κόμποι κάνουν μαλλιά κουβάρια τις σχέσεις.
Αν σε αυτό, προσθέσετε και την τάση να αποδίδουμε το κακό στον έξω κόσμο (μέσω αυτού που η ψυχανάλυση ονομάζει προβλητική ταύτιση), τότε χάνεται και κάθε ευκαιρία αναστοχασμού.
Μόνο η απογοήτευση μπορεί να φέρει την ελπίδα σε αυτό το σημείο. Κάποιοι, έχοντας χρόνια ταλαιπωρηθεί, ίσως σκεφτούν ότι δεν μπορεί νά'ναι συνεχώς στραβός ο γιαλός κι ότι μάλλον στραβά αρμενίζουν. Πρόκειται για μία στιγμή έκλαμψης, μία στιγμή που μπορεί να φέρει την αναγέννηση.
Παρατηρήστε γύρω σας. Πολλοί από αυτούς που ξεχωρίζουν από το πλήθος για το έργο τους ή για τις σχέσεις τους, συχνά έχουν περάσει από το ντιβάνι. Έχουν κοιτάξει πρώτα μέσα τους και μετά έρχονται τα κατορθώματα στον έξω κόσμο. Τα έχουν βάλει με τα φαντάσματα του παρελθόντος, έχουν αναμετρηθεί με την σκιά τους, έχουν αποδεχτεί ότι το παρελθόν δεν αλλάζει και έχουν επεξεργαστεί τα τραύματα.
Κανείς δεν μπορεί να κάνει πετυχημένες σχέσεις αν δεν ξέρει ποιος πραγματικά είναι και να έχει καλά επεξεργαστεί αυτό που του έχει συμβεί.
Αφήνοντας το τραύμα ανεπεξέργαστο...λυπάμαι που θα το πω, αλλά μάλλον θα χαρακτηριστείτε από το περιβάλλον σας κακοί, γιατί θα το διαπράττετε το κακό χωρίς να το θέλετε, μόνο και μόνο για να σας θυμίζει ο εαυτός ότι έχετε αφήσει ανοιχτές δουλειές με το παρελθόν. Το τραύμα και τα ανάλογα σχήματα συμπεριφορών που επιφέρει θα μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, μέχρι να βρεθεί κάποιο πρόσωπο με θάρρος στην οικογένεια που θα πει "φτάνει πια!", θα το αντιμετωπίσει απαιτώντας καλύτερη ποιότητα ζωής και σχέσεων.
