Συνήθως, όταν μιλάμε για τη ρουτίνα μιλάμε δυσάρεστα γιαυτήν. Σα να πρόκειται για ένα κλουβί μέσα στο οποίο ζούμε και επιθυμούμε την δραπέτευση. Και πράγματι, οι συνήθειες μπορεί να μας κάνουν ανόητους μερικές φορές, αλλά ταυτόχρονα μας παρέχουν κι ένα αίσθημα ασφάλειας.
Η ρουτίνα, ετυμολογικά προέρχεται από τη γαλλική λέξη route （=δρόμος) η οποία συνδέεται και με την λατινογενή ρίζα rota (=ρόδα).
Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε, με τη ρουτίνα μας.
Καμία μέρα δεν είναι όμοια με την προηγούμενη. Καμία επόμενη δεν είναι όμοια με τη σημερινή. Η πιστή επανάληψη της κάθε μέρας απεικονίζεται στην Αμερικάνικη ταινία "Η μέρα της Μαρμότας". Δε νομίζω ότι πολλοί θα ήθελαν να βρίσκονται στη θέση του ήρωα που ζει και ξαναζεί ακριβώς με την ίδια διαδοχή γεγονότων την κάθε μέρα του.
 |
Υπάρχουν κάποιες ψυχοπαθολογίες που είναι θετικά προσκείμενες προς την ρουτίνα. Μία τέτοια περίπτωση είναι η αγχώδης διαταρραχή και κυρίως όπως εκφράζεται μέσα από τις κρίσεις πανικού. Στην ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση, πάλι έχουμε μία φιλική στάση απέναντι στη ρουτίνα.
Πιστεύω, αλλά σίγουρα χρειάζεται διερεύνηση, ότι όσο πιο πολύ το υποκείμενο διακατέχεται από το άγχος του θανάτου, τόσο περισσότερο προσκολλάται στην ρουτίνα. Και θα προσπαθήσω να ξετυλίξω τις σκέψεις μου σχετικά μ'αυτό.
Ο χρόνος γίνεται αντιληπτός με δύο τρόπους. Με τον γραμμικό και τον κυκλικό. Θα λέγαμε ότι η ζωή μας διέπεται από τον γραμμικό χρόνο, αφού ξεκινά από ένα σημείο, τη γέννηση, και καταλήγει στο τελευταίο της σημείο, τον θάνατο. Ενδιάμεσα, υπάρχουν αρκετοί σταθμοί, όπως είναι η παιδική ηλικία, η εφηβεία, η νιότη, ο γάμος, η γέννηση παιδιών, η ωριμότητα.
Παρόλο που μπορεί να κρατήσουμε στοιχεία από προηγούμενα στάδια, σίγουρα δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω σε αυτά.
Αντίθετα, ο χρόνος που βιώνουμε με την αλλαγή των εποχών, διέπεται από κυκλικότητα. Πάντα η μία εποχή διαδέχεται την άλλη και η γη αντιδρά περίπου με τον ίδιο τρόπο κάθε χρόνο. Και θα το κάνει και μετά από μας, όπως το έκανε και πριν.
Η ρουτίνα, ως δρόμος και ως ρόδα, δομεί την καθημερινότητα με συνήθειες και μικρές τελετουργίες.
Η τελετουργία, γνωρίζουμε πολύ καλά οι δραματοθεραπευτές αλλά και οι ανθρωπολόγοι, ότι εμφανίζεται με επαναληπτικότητα σε τακτά διαστήματα. Μας εισάγει σε μία α-χρονική κατάσταση. Σε μία κατάσταση που μοιάζει να σταματά την συνηθισμένη αίσθηση του χρόνου που έχουμε.
Με τον ίδιο τρόπο και οι καθημερινές συνήθειες και μικρές τελετουργίες επιδρούν πάνω στην αίσθηση που έχουμε για τον χρόνο. Όσο περισσότερο αγχωμένοι είμαστε, τόσο περισσότερο μένουμε αγκιστρωμένοι πάνω στις συνήθειές μας και τόσο λιγότερο εμφανίζουμε διαφορετικές συμπεριφορές.
Η δόμηση του χρόνου μέσα από την συνήθεια μας προσφέρει ένα αίσθημα ασφάλειας και οικειότητας. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, ακόμη κι αν απουσιάζουμε καιρό σε διακοπές, σχεδόν πάντα η επιστροφή στο σπίτι βιώνεται ευχάριστα.
Όσο πιο περιπετειώδης είναι η φύση του ανθρώπου, τόσο λιγότερο αγκιστρώνεται στη συνήθεια. Αυτό σχετίζεται και με το ότι όσο πιο ασφαλές αισθάνεται το μικρό παιδί τόσο περισσότερο αποφασίζει να εξερευνήσει τον χώρο. Ο ασφαλής δεσμός με τη μητέρα κατά τον πρώτο ένα χρόνο είναι καθοριστικός για το αίσθημα ασφάλειας στη ζωή...
Ωστόσο, όλοι μας έχουμε κάποιες μικρές τελετουργίες.
Μία έρευνα για την σημασία της ρουτίνας...
Πρόσφατα, παρουσίασα τα αποτελέσματα μιας έρευνας για τη δύναμη της καθημερινότητας στη διαμόρφωση του τρόπου ζωής των παιδιών. Πρόκειται για μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα (αλλά και σε άλλες χώρες) από το κέντρο ερευνών κοινωνικών θεμάτων για λογαριασμό της εταιρείας P&G.
Αυτό που εμφανίζει η έρευνα, το γνωρίζουμε ήδη από τα γραφεία μας. Πόσο δηλαδή, το μικρό και καθημερινό διαμορφώνει τον τρόπο ζωής του παιδιού αύριο.
Το 84% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η καθημερινότητα ήταν αυτή που επέδρασε στον σημερινό τρόπο ζωής του.
Ένα παραμύθι που θα διαβαστεί πριν τον ύπνο, η επιμονή του γονιού να πλύνει το παιδί τα δόντια του, ή τα χέρια του-όταν επιστρέψει από το σχολείο, οι ώρες που μας βλέπει στον υπολογιστή ή στην τηλεόραση, ο τρόπος που επικοινωνούμε με τον/την σύντροφο κλπ.. Μικρές καθημερινές στιγμές, άλλοτε ευχάριστες κι άλλοτε όχι (ανάλογα με την τύχη του παιδιού) δομούν τον μελλοντικό χαρακτήρα.
Το μεγαλύτερο κομμάτι του ελεύθερου χρόνου μας σήμερα, όπως δείχνει η συγκεκριμένη έρευνα, περνάει στους υπολογιστές και στο διαδίκτυο. Είτε για αναζήτηση πληροφοριών, είτε για επικοινωνία και ψυχαγωγία.
Παρόλο που όλοι αναγνωρίζουν τα θετικά της εκγύμνασης, μόνο ελάχιστοι την έχουν συμπεριλάβει στην εβδομαδιαία ρουτίνα ως σταθερή δραστηριότητα.
Οι νεαρότερες ηλικίες αναφέρουν ότι το καλύτερο πράγμα που έλαβαν από το σπίτι τους ήταν οι καλοί τρόποι. Ένα τέτοιο εύρημα θεωρώ ότι είναι λογικό να βρίσκεται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, καθώς οι νέοι μόλις έχουν βγει από την οικογένεια προέλευσης και φτιάχνουν μόνοι τους νέες σχέσεις.
Οι μεγαλύτερες ηλικίες όμως αναφέρουν ότι αυτό που εκτιμούν περισσότερο από την καθημερινότητα που έζησαν στο σπίτι προέλευσης είναι οι συνήθειες που τους βοήθησαν στην αυτονόμησή τους. Τέτοιες είναι συνήθειες που έχουν να κάνουν με την φροντίδα του εαυτού, αλλά και του σπιτιού.
Σε τι θα άλλαζαν την καθημερινότητά τους;
Στην ερώτηση αυτή έχουμε διαφοροποίηση σε σχέση με το φύλο.
Οι άντρες επιθυμούν περισσότερο χρόνο με την σύντροφο, ενώ οι γυναίκες επιθυμούν στην πλειοψηφία τους, αλλαγή δουλειάς.
Μεγάλο ρόλο παίζει στην ικανοποίηση της καθημερινότητας η ύπαρξη ενός επιστήθιου φίλου. Οι γυναίκες προβάλλουν συχνότερα τον ρόλο αυτό σε ένα πρόσωπο της οικογένειας τους (το παιδί ή την μητέρα τους συχνότερα) ενώ οι άντρες σε έναν φίλο τους.
Αυτό που επίσης δείχνει η έρευνα είναι ότι η ευτυχία της καθημερινότητας στηρίζεται στο "Εμείς" και στο "Μαζί". Μία αγκαλιά, μία απρόσμενη έκπληξη, ένα τηλεφώνημα ή ένα γράμμα από έναν φίλο, μας γεμίζουν με αισιοδοξία και χαρά.
Περισσότερος ποιοτικός χρόνος με τους αγαπημένους μας φαίνεται να είναι για όλους ένα ζητούμενο στην καθημερινότητα.
Συμπέρασμα
Η δύναμη της καθημερινότητάς μας περνά από γενιά σε γενιά. Η κουλτούρα της οικογένειας δομείται από τις συνήθειές της και διαπερνά την διαγενεολογική αλυσίδα.
Εδώ έγκειται και η δυσκολία συχνά στην συγκατοίκηση των ανθρώπων. Πρόκειται για την προσπάθεια να επαναδομηθεί μία νέα ρουτίνα, η οποία είναι συγκατασκευή των δύο. Αν οι τρόποι ζωής και οι συνήθειες που προέρχονται από τις οικογένειες προέλευσης είναι πολύ διαφορετικές, θα υπάρξει μεγάλη δυσκολία συνενόησης. Αντίθετα, η ομοιότητα στις συνήθειες που μαθεύτηκαν στις οικογένειες προέλευσης, μπορεί να θεωρηθεί στοιχείο καλής πρόγνωσης της συγκατοίκησης.
Και τι γίνεται; Δεν αλλάζουμε;
Αν η ρουτίνα μοιάζει με τη ρόδα, τότε η αλλαγή μοιάζει με μία σπείρα. Στην σπείρα, διατηρείται το κυκλικό σχήμα αλλά επιχειρείται και μία μικρή αλλαγή ταυτόχρονα. Πρόκειται για την διαδικασία της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης που είχε περιγράψει ο Πιαζέ τον προηγούμενο αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι επιχειρούμε μικρές αλλαγές. Αυτές χρειάζονται κάποιο χρόνο για να αφομοιωθούν και να υιοθετηθούν ως νέες συνήθειες.
Ωστόσο, πολλοί λένε ότι δεν θα ξανακάνουν στα παιδιά τους αυτό που οι γονείς τους έκαναν στους ίδιους. Επειδή, όμως δεν έχει πραγματικά υποστεί αρκετή διεργασία, η πρόταση αυτή καταλήγει να μην έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Έτσι, είτε ο γονιός ξανακάνει ακριβώς τα ίδια με τον γονιό του, είτε (σπανιότερα) κάνει ακριβώς το αντίθετο. Και στις δύο περιπτώσεις, παραμένει στο ίδιο σχήμα συμπεριφοράς ακόμη κι αν επιχειρεί να αλλάξει το περιεχόμενό της. Αυτό σημαίνει, ότι προκαλεί στα παιδιά του ανάλογα συναισθήματα με αυτά που είχε ο ίδιος στη σχέση με τον γονιό του...
Η ψυχολογία της καθημερινής ζωής έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει. Η σημασία της είναι τεράστια αλλά λίγο συνήθως λαμβάνεται υπόψη. Κι αυτό γιατί πολλά από αυτά που ζούμε καθημερινά τα θεωρούμε δεδομένα και ως τέτοια διαφεύγουν από την γνωστική επεξεργασία. Μόνο στη συνάντηση με τον άλλο μπορεί να υπάρξει αφύπνιση και συνειδητοποίηση ότι τελικά μεγαλώνουμε με πολύ διαφορετικούς τρόπους.
Γιορτή της μητέρας αύριο...
Τα μικρά καθημερινά πράγματα που κάθε μητέρα κάνει για το παιδί της είναι αυτά που τελικά το καθορίζουν και το διαμορφώνουν κι όχι τα εξαιρετικά γεγονότα που ηχούν και εκφράζονται ως πυροτεχνήματα...
Χρόνια πολλά σε όλες τις μανούλες!
