Όλοι μεγαλώνουμε με κάποιον τρόπο....
Άλλοι έχουν την τύχη να
έχουν ένα καλό περιβάλλον και οι τραυματισμοί (αναπόφευκτο να μην υπάρχουν και
να μην προκαλούν παρενέργειες αργότερα) είναι μικρότερης έντασης και
εντάσσονται μέσα στα πλαίσια μίας υποστηρικτικής οικογένειας.
Άλλοι είναι λιγότερο
τυχεροί και τους έλαχε να γεννηθούν σε ένα περιβάλλον δύσκολο για την ανάπτυξή
τους. Εδώ οι τραυματισμοί φαίνεται να είναι και επαναλαμβανόμενοι αλλά και
μεγαλύτερης έντασης. Συχνά δε, το μικρό παιδί δεν μπορεί να βρει παρηγοριά και
στήριξη...
Για να φτάσουμε στην
ενήλικη ζωή σημαίνει ότι, παρόλα όσα ο καθένας έχει περάσει έχει καταφέρει να
επιβιώσει και να φτάσει στο σήμερα. Κυρίως όμως έχει αναπτύξει ένα σύστημα γνωστικό και ερμηνευτικό της
πραγματικότητας που συνδέεται με την πρωταρχική του εμπειρία, την εμπειρία της
οικογένειας που αποτελεί τη βασική πηγή αναφοράς και αξιολόγησης των
μετέπειτα εμπειριών.
Τα προβλήματα που συνήθως
αντιμετωπίζουμε δεν έχουν τόσο να κάνουν με την πραγματικότητα, όσο με την
ερμηνεία που της αποδίδει ο καθένας μας.
Το ίδιο γεγονός έτσι, μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά από διαφορετικά
υποκείμενα, καθώς ο καθένας το φιλτράρει, ή καλύτερα το «βλέπει» μέσα από τα γυαλιά
που απέκτησε ως παιδί.
Δύσκολη παιδική ηλικία
συνδέεται με απαισιοδοξία ενώ μία καλή παιδική ηλικία κάνει τους ανθρώπους
αισιόδοξους.
Τόσο η απαισιοδοξία όσο
και η αισιοδοξία δεν είναι παρά υποκειμενικές προβολές και προσδοκίες που
αποδίδονται στο μέλλον. Δεν έχουν να κάνουν με την πραγματικότητα, αλλά με την
εμπειρία περισσότερο της πραγματικότητας που έχει βιωθεί στο παρελθόν.
Αυτή η υποκειμενική
διάσταση πίστης (δοξασίας) για το μέλλον δεν διακατέχεται λοιπόν από ορθολογισμό.
Το μέλλον, υπό αυτή την έννοια, φαντάζει ως μία αντανάκλαση του παρελθόντος.
Η αισιοδοξία ή
απαισιοδοξία δεν έγκεινται μόνο στην αντίληψη μίας εξωτερικής πραγματικότητας,
αλλά επεκτείνονται και στο επίπεδο των σχέσεων που το υποκείμενο συνάπτει με
άλλα υποκείμενα. Έτσι, όλοι προσεγγίζουμε την διαπροσωπική σχέση μέσα από τη
βιωμένη, μαθημένη, εγγεγραμμένη πρώτη σχέση που κάποτε υπήρξε με πρόσωπα της
οικογένειας.
Ας δούμε δύο χαρακτήρες
που τους συναντάμε συχνά...
Πρόκειται για τον «καχύποπτο»
και τον «αφελή».
Δύο αντίθετοι χαρακτήρες
που βρίσκονται σε δύο πόλους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, βέβαια, δεν
συναντιούνται με αυτό τον τόσο ακραίο τρόπο, εντούτοις κάποια από αυτές τις δύο
πλευρές φαίνεται να υπερισχύει σε κάθε υποκείμενο και να μεταφέρεται και στις διαπροσωπικές επαφές του.
Ο «καχύποπτος» είναι
αυτός που έχει βιώσει σχέσεις στις οποίες το αίσθημα εμπιστοσύνης κλωνίστηκε
βαθιά. Αυτός ο άνθρωπος έχει βιώσει την προδοσία μέσα από τη σχέση με τα πρώτα
άτομα εμπιστοσύνης και διακατέχεται από την αντίληψη ότι αφού η ίδια η μάνα (ή ο πατέρας) τον
προδίδει, αδύνατον να μην συμβεί το ίδιο με τους άλλους-που είναι και ξένοι.
Εύκολα αναγνωρίζεται ο
καχύποπτος. Το πρόσωπό του είναι μονίμως συνοφρυωμένο. Τα μάτια περισσότερο
κλειστά, συνήθως κοιτά πλαγίως κι όχι κατάματα. Το στόμα σφιγμένο όπως και όλα
τα χαρακτηριστικά τόσο του προσώπου, όσο και του σώματος έχουν την τάση να
κλείνουν προς τα μέσα. Ένα πλήθος αμυντικών κινήσεων χαρακτηρίζουν τη μη
λεκτική του επικοινωνία. Ο έξω κόσμος βιώνεται εχθρικός και ο ίδιος είναι
εχθρικός απέναντι στον κόσμο. Μία εχθρότητα που σχετίζεται με το βίωμα του
φόβου, του φόβου ότι ο άλλος είναι εχθρικά διακείμενος απέναντί του. Κανείς δεν
αξίζει την εμπιστοσύνη του. Πρόκειται
για μία ακραία περίπτωση απαισιοδοξίας στις ανθρώπινες σχέσεις.
Στον αντίποδα υπάρχει ο
αφελής. Εμφανισιακά έχει ακριβώς τα
αντίθετα χαρακτηριστικά από τον καχύποπτο. Υπάρχει μία στάση ανοίγματος τόσο
στο πρόσωπο όσο και στο σώμα. Ο άλλος βιώνεται πάντα θετικά, τον εμπιστεύεται
αμέσως χωρίς την παραμικρή άμυνα. Η αισιοδοξία προς τις ανθρώπινες σχέσεις
βρίσκεται σε αυτή την περίπτωση στο ζενίθ της.
Και οι δύο αυτές φιγούρες
θα υποφέρουν. Ο ένας από μοναξιά και ματαιότητα κι ο άλλος θα γίνει εύκολη
βορρά σε αρκετές στιγμές της ζωής του. Ωστόσο, θα έλεγα ότι ο δεύτερος τύπος
ανάμεσα στις απογοητεύσεις του κι εφόσον δεν το βάλει κάτω (κάτι που επίσης έχει ή δεν έχει μαθευτεί στο παρελθόν), θα έχει και την
τύχη να βρει και ανθρώπους που αξίζουν την εμπιστοσύνη του και να αισθανθεί
πληρότητα μέσα από τις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Έρευνες πάνω στους
παράγοντες επιτυχίας (που καθορίζεται ανάλογα με τους προσωπικούς στόχους που ο
καθένας θέτει) επισημαίνουν την ύπαρξη της αισιοδοξίας ως σημαντικό παράγοντα. Κάτι
που είναι εύλογο, καθώς η πίστη είναι αυτή που δίνει την ενέργεια για την
επίτευξη των στόχων. Πράγματι, η πίστη σώζει, ή καλύτερα δίνει φτερά...
Η πραγματικότητα ρέουσα
πάντα ποτέ δεν μπορεί να απεικονιστεί αυτούσια μέσα στην ερμηνεία. Όπως ένας
ρόλος, ένα τραγούδι, μία αφήγηση, πάντα ερμηνεύεται διαφορετικά από διαφορετικά
υποκείμενα.
Γιαυτό και υποκείμενα.
Καθώς υποκείμεθα στις ανάλογες συνθήκες όπως αυτές καθορίζονται από την ιστορία
μας και το περιβάλλον μας, το στενότερο αλλά και το ευρύτερο.
Και τι γίνεται με όσους
δεν είχαν την τύχη να μεγαλώσουν σε ένα καλό περιβάλλον; Είναι δυνατό να αλλάξει η
στάση τους προς τη ζωή κι από κακο-ρίζικη να γίνει ευ-τυχισμένη;
Γίνεται εφόσον
πάρουν τη σημαντική απόφαση της ψυχοθεραπείας. Γιατί, πράγματι οι ευθύνες ενός
κακού μεγαλώματος ρίχνονται στους γονείς, αλλά το ενήλικο υποκείμενο έχει πια
το ίδιο την ευθύνη του εαυτού του και της μοίρας του και μπορεί να την αλλάξει.
Τέλος, και καθώς αγαπώ
πολύ τη διαμεσολάβηση τόσο στη θεραπεία όσο και στην επιμόρφωση, θα παραθέσω
ένα βίντεο από το μονόπρακτο του Μπέκετ "χωρίς λόγια 2", συνοψίζοντας όσα προηγήθηκαν και σας καλώ να αφεθείτε στην απόλαυση και τον αναστοχασμό που προσφέρει η τέχνη...
Οι δύο ήρωες του
μονόπρακτου ζουν ακριβώς στις ίδιες εξωτερικές συνθήκες....
