Μπορεί να φαίνεται
παράδοξο αλλά κάθε άνθρωπος, όσο δυσλειτουργικός κι αν είναι έχει κάποιες
κλίσεις, κάποια ταλέντα, κάποια δυνατά σημεία.
Το ίδιο συμβαίνει και
στην περίπτωση που κάποιος πάσχει από κάποιο ψυχικό πρόβλημα.
Αντί λοιπόν να δουλεύουμε
επικεντρωμένοι μόνο πάνω στα μειονεκτήματα και τις «βλάβες» της α-σθένειας, θα
πρέπει να δουλεύουμε και με στόχο την ενίσχυση των θετικών στοιχείων της
προσωπικότητας-τα οποία ως τότε συνδυάστηκαν επιβλαβώς με άλλα και οδήγησαν στη δημιουργία της ψυχοπαθολογίας.
Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υποχωρήσει η
πάθηση, κάτι που δεν γίνεται φυσικά από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά σταδιακά,
κυρίως ενισχύοντας στοιχεία της κάθε προσωπικότητας, που θα μπορούσαν να
αξιοποιηθούν δημιουργικά, ενδυναμώνοντας την ταυτότητα.
Παρόλο που κάθε περίπτωση
είναι διαφορετική, όταν αντιμετωπίζουμε ανθρώπους με ίδια συμπτώματα, τα οποία
τους κατατάσσουν σε μία κλινική κατηγορία (που θα πρέπει με μεγάλη επιφύλαξη να
λαμβάνουμε υπόψη, καθώς ποτέ δεν την συναντάμε με τον ίδιο τρόπο που την
περιγράφουν εγχειρίδια όπως το DSM) παρατηρούμε ότι διαθέτουν και κάποια κοινά στοιχεία προσωπικότητας.
Διαπιστώνουμε επίσης ότι κάθε
ψυχοπαθολογία συνδυάζεται με ειδικά στοιχεία προσωπικότητας τα οποία εφόσον υποχωρήσει
η ψυχοπαθολογία, δεν είναι απαραίτητα αρνητικά ή
δυσλειτουργικά. Τα ίδια αυτά στοιχεία είναι συνήθως και αυτά που οδήγησαν στην
ανάπτυξη των συμπτωμάτων. Και εδώ αυτό που πρέπει να δούμε αλλά και να κάνουμε είναι να κάνουμε τον ασθενή να δει και να αναστοχαστεί ότι το κάθε νόμισμα έχει δυο
πλευρές. Αυτό που αρρωσταίνει, ενίοτε, μπορεί να είναι κι αυτό που δυναμώνει,
εφόσον υπάρξουν συστημικές αλλαγές, μέσα από τη θεραπεία, στα σχήματα μέσα στα
οποία αυτά τα στοιχεία έχουν εκφραστεί και συνδυαστεί με άλλα.
Ας δούμε όμως, βάση της
κλινικής ορολογίας ποια είναι κάποια από αυτά τα κοινά στοιχεία που βλέπουμε σε συγκεκριμένες παθήσεις, πάνω στα
οποία μπορούμε να δουλέψουμε κλινικά για να μετασχηματιστούν προς όφελος του
υποκειμένου ( η λίστα των παθήσεων δεν εξαντλείται εδώ, αλλά οι περιπτώσεις που
αναφέρονται αποτελούν παράδειγμα):
1) Κρίση
πανικού: Παρατηρούμε ότι στις κρίσεις πανικού ο άνθρωπος τείνει να επιθυμεί να
έχει τον έλεγχο. Είναι οργανωτικός και προσκολλημένος συνήθως στη λογική, έχει αίσθημα ευθύνης.
2)
Φοβία: Ο φόβος
επιφέρει μία μεγαλύτερη επικέντρωση στην προσοχή κι άρα θα λέγαμε ότι ο φοβικός
μαθαίνει να κάνει προσεκτικές κινήσεις και δεν δρα σπασμωδικά.
3)
Υστερία: Ο
υστερικός γνωρίζει καλά το παιχνίδι της σαγήνης, είναι γενικά γοητευτικός και
εκφράζει άμεσα το συναίσθημα. Συνήθως διαθέτει υποκριτικές ικανότητες.
4)
Ιδεοψυχαναγκαστική
νεύρωση: Ο ιδεοψυχαναγκαστικός είναι ακριβής και διακρίνεται από συνέπεια.
Επίσης, όπως και ο παρανοϊκός μπορεί να καταπιαστεί με την λεπτομέρεια και άρα
θα μπορούσε να αναπτύξει επιστημονική σκέψη.
5)
Κατάθλιψη:
Όσο δύσκολο κι αν είναι να βρούμε εδώ θετικά, καθώς το συναίσθημα της θλίψης
είναι κατακλυσμιαίο, θα λέγαμε ότι ο καταθλιπτικός γνωρίζει την ενδοσκόπηση και
μπορεί να βρίσκει καταφύγιο στο ναρκισσισμό του-χωρίς να αποζητά συνεχώς την
παρέα των άλλων για να μην αισθάνεται μόνος.
6)
Μανία: Ο
μανιακός είναι συνήθως η ψυχή της παρέας γιατί έχει πολλή ενέργεια που ξοδεύει
γύρω του. Διαθέτει αυθορμητισμό.
7)
Ψύχωση: Η
ψύχωση δίνει μία ιδιαίτερη αντίληψη της πραγματικότητας που μπορεί να οδηγήσει σε κάποιες περιπτώσεις και σε
ιδιοφυία εφόσον φύγουν τα ψυχωσικά συμπτώματα. Επίσης, οι ψυχωσικοί διαθέτουν
μεγάλη ευαισθησία και φαντασία.
8)
Παράνοια (μία μορφή ψύχωσης): Στην
παράνοια το υποκείμενο λαμβάνει πολύ σοβαρά μία λεπτομέρεια κι από αυτήν πλάθει
ένα σενάριο. Η επικέντρωση στην λεπτομέρεια θα μπορούσε να οδηγήσει κάποιον σε
αναλυτική και επιστημονική σκέψη εφόσον αντιμετωπιστεί η ψυχοπαθολογία και μέσα
από τη θεραπεία λάβει υπόψη και τη συνολική κατάσταση.
9)
Εξαρτητικός:
Έχει μάθει να διαθέτει ενσυναίσθηση, ώστε να μπορεί να αντιλαμβάνεται την
επιθυμία του άλλου, την οποία και υπηρετεί όσο βρίσκεται στην εξάρτηση. Η κακή
σχέση που έχει μάθει να συνάπτει με τα όρια, θα μπορούσε να οδηγήσει και σε
μεγάλα επιτεύγματα εφόσον αντιμετωπιστεί η καταστροφική συμπεριφορά. Καλός στη
θεωρία.
110)
Ψυχοσωματικός:
Διαθέτει αυτοέλεγχο και ικανός στην σκέψη (εγκεφαλικός).
Θα
πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι τα παραπάνω δεν έχουν ως στόχο την ωραιοποίηση
της ασθένειας, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν κλινικά για την ενίσχυση της
ταυτότητας και για την αντιμετώπιση των παθήσεων.
Επίσης, δεν σχετίζονται με τα δευτερογενή οφέλη της κάθε ασθένειας-τα οποία
θα τα εξετάσουμε σε άλλη περίπτωση.
Μερικά από αυτά τα στοιχεία θα αλλάξουν για να μπορέσει να υποχωρήσει η ασθένεια, αλλά ποτέ δεν θα εξαλειφθούν τελείως. Έτσι, κάποιος που είναι πολύ λογικός για παράδειγμα μέσα από τη θεραπεία αναπτύσσει και τη φαντασία-χωρίς να χάνει τη λογική, ενώ αυτός που ελέγχει υπερβολικά την έκφραση του συναισθήματος και το βγάζει σε ψυχοσωματικό σύμπτωμα θα αναπτύξει επίγνωση του συναισθήματος, καλύτερη έκφρασή του μέσα από άλλες διεργασίες και όχι μέσα από την ασθένεια ενώ ο αυτοέλεγχος θα λειτουργεί όποτε χρειάζεται σε ειδικές συνθήκες.
Καμία ψυχοπαθολογία δεν στερείται του ψυχικού πόνου και της
οδύνης. Καμία δεν είναι λειτουργική για τη ζωή, αντίθετα δυσκολεύει πολύ τη
λειτουργικότητα και την καθημερινότητα του υποκειμένου και τις σχέσεις με το
περιβάλλον του.
Ωστόσο η
θεραπεία παραμένει πάντα μία δυνατότητα, εφόσον ο άνθρωπος καταλάβει ότι δεν
έχει αίσιο μέλλον, αλλά ούτε και παρόν, μένοντας προσκολλημένος στην ασθένεια. Και θεραπεία δεν
σημαίνει πλήρη αλλαγή ταυτότητας, αλλά ενδυνάμωση και ανάπτυξη παράλληλα με
εγκατάλειψη μη λειτουργικών σχημάτων συμπεριφορών και μαθημένων ρόλων.
