Η χαρά είναι ένα πρωταρχικό συναίσθημα, που όπως όλα, μπορεί να μας είναι οικείο ή όχι. Το σίγουρο είναι ότι μόνο όταν υπάρχει συχνά μπορούμε να πούμε ότι η ζωή μας είναι όμορφη.
Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, η χαρά συχνά είτε αναστέλλεται, είτε αλλοιώνεται.
Η χαρά υπάρχει μόνο όταν επιτρέπουμε να βιώσουμε όλα τα συναισθήματα. Δεν μπορούμε να εξορίσουμε τα δυσάρεστα χωρίς συνέπειες για τα ευχάριστα. Έτσι, μπορούμε να συγκινηθούμε τόσο από ένα δυσάρεστο ερέθισμα, όσο κι από ένα ευχάριστο.
Αναφερόμαστε κυρίως στην πρώτη περίπτωση που αναφέραμε, την καταστολή της χαράς.
Θα σας θυμίσω την τόσο διαδεδομένη φράση: «Σε καλό να μας βγουν τα γέλια», που υποννοεί ότι πρέπει να αναμένουμε κάτι κακό που θα έρθει αργότερα. Η σκέψη αυτή όμως, που εισάγεται την ίδια στιγμή με τη φράση λειτουργεί αμέσως κατασταλτικά στο συναίσθημα της χαράς.
Παρατηρήστε...΄Οταν ξεστομίζεται η συγκεκριμένη φράση, καταλαγιάζουν τα γέλια.
Πολλοί μου λένε ότι προτιμούν να μην χαίρονται πολύ ώστε να περιορίζουν και τον πόνο αργότερα. Το σίγουρο είναι ότι κι ο πόνος είναι φυσικό μέρος της ύπαρξής μας, αφού καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε απώλειες, θανάτους, ασθένειες. Αν όμως, συγκρατούμε τη χαρά με τη σκέψη ότι κάποτε θα έρθει ο πόνος, χάνουμε την ουσία της ζωής και οδεύουμε προς μία στερημένη ζωή που μόνο πίκρα μπορεί να φέρει.
Ο άνθρωπος έχει αντοχές για να αντιμετωπίσει αρνητικά γεγονότα κι όταν φανούν θα το κάνει. Έτσι, καλούμαστε να αδράξουμε την ευκαιρία να χαρούμε τα δώρα της ζωής όποτε εμφανίζονται, γιατί αυτά είναι που θα μας δώσουν κουράγιο και δύναμη σε δυσκολότερους καιρούς.
Η αισιοδοξία και η απαισιοδοξία δεν αναφέρονται σε μία εξωτερική πραγματικότητα αλλά σε μία στάση προς την πραγματικότητα. Κάποιος που είναι απαισιόδοξος και προτιμά να βλέπει πρώτα την άσχημη πλευρά των πραγμάτων είναι σα να βάζει τρικλοποδιά στον εαυτό του. Η αισιοδοξία μοιάζει να είναι το καύσιμο που δίνει ενέργεια για την επίτευξη στόχων και γιαυτό, σε όλες τις έρευνες που μελετούν την επιτυχία (=επί+τύχη, δηλ. επιβολή στην τύχη) την βρίσκουμε ως το βασικότερο χαρακτηριστικό προσωπικότητας.
Ωστόσο, είναι ανούσιο να δώσουμε συμβουλές να είναι κάποιος αισιόδοξος κι αυτό γιατί η στάση απέναντι στην πραγματικότητα έχει υιοθετηθεί μέσα από την ως τώρα ιστορία του καθένα, αλλά και την ιστορία των προγόνων-όσο παράξενο κι αν φαίνεται αυτό για πολλούς. Εντούτοις, μπορεί να αλλάξει η στάση που βλέπουμε τα πράγματα, εφόσον γίνουν συνειδητοί οι λόγοι που οδήγησαν στην απαισιοδοξία και γίνει η απαραίτητη επεξεργασία.
Η ψευδοχαρά
Εδώ μπορούμε να αναφέρουμε τρία παραδείγματα ψευτοχαράς, αλλοίωσης της χαράς.
Το πρώτο σχετίζεται κυρίως με τις ψευδοανάγκες που κατέκλυσαν το συλλογικό φαντασιακό κατά τις τελευταίες δεκαετίες και η κατανάλωση συνδέθηκε με τη χαρά.
Στην πραγματικότητα όμως-και σχετικές έρευνες το αποδεικνύουν- η χαρά που σχετίζεται με την αγορά κάποιου ρούχου ή άλλου αντικειμένου, δεν διαρκεί παρά μόνο από κάποια λεπτά ως μισή ώρα. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος που έχει συνδέσει τη χαρά με την κατανάλωση χαίρεται από την ώρα που θα διαλέξει ένα μπλουζάκι ως την ώρα που θα το πληρώσει στο ταμείο και θα το βάλει στη σακούλα.
Το δεύτερο παράδειγμα είναι των ανθρώπων που έχουν μάθει να έχουν το χαμόγελο μάσκα. Μία φίλη Γιαπωνέζα μου έλεγε ότι στην Ιαπωνία τα κορίτσια κυρίως μαθαίνουν να χαμογελούν ό,τι κι αν νοιώθουν. Δεν χρειάζεται όμως να πάμε στην Ιαπωνία για να δούμε αυτό το φαινόμενο. Πίσω από το ψεύτικο χαμόγελο κρύβεται κυρίως η αγωνία να είναι κανείς αρεστός σε όλους. Κι αυτή η αγωνία μόνο με τη χαρά δεν μπορεί να συνδέεται.
Εδώ μάλλον φαίνεται να ταιριάζει ως ένα μεγάλο βαθμό και ο ρόλος του «χαζοχαρούμενου». Του "χαζού παιδιού χαρά γεμάτου". Τι κρίμα να συνδέεται η χαζομάρα με τη χαρά σε τόσες φράσεις. Δηλαδή οι έξυπνοι πρέπει να είναι θλιμμένοι; Εντούτοις, η σύνδεση γίνεται για να εκφράσει τον χαρακτήρα που δεν εκφράζει κανένα άλλο συναίσθημα πέραν της χαράς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ρόλος του χαζοχαρούμενου είναι ένας αμυντικός ρόλος, συνήθως δυσλειτουργικός γιαυτόν που τον έχει υιοθετήσει.
Το τρίτο παράδειγμα ψευδούς χαράς είναι η περίπτωση της μανίας. Εδώ έχουμε να κάνουμε με την έκφραση της υπερβολής, μίας κραυγαλέας χαράς που κινητοποιεί το άτομο να θέτει τον ευατό του σε δυσάρεστες ή επικίνδυνες περιπέτειες. Η μανία όμως εμφανίζεται ως ο άλλος πόλος της κατάθλιψης και λειτουργεί αντισταθμιστικά. Έτσι, κάτω από τα κραυγαλέα γέλια καλύπτεται μεγάλη θλίψη.
Η χαρά στην καθημερινότητα είναι συνήθως ήσυχη. Είναι ήσυχη για να μπορούμε να παρατηρούμε γύρω μας, αλλά και για να αντιληφθούμε την ακτίνα μιας ηλιόλουστης μέρας από το παράθυρο, ή το γέλιο του παιδιού μας όταν παίζει.
Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε στιγμή έντονης χαράς είναι και ψυχοπαθολογική. Ψυχοπαθολογική είναι η χαρά όταν βρίσκεται μονίμως σε ένταση.
Βέβαια, υπάρχουν και περίοδοι έντονης χαράς, όπως οι περίοδοι που ερωτευόμαστε. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που είναι ερωτευμένοι όχι με κάποιο αντικείμενο πόθου, αλλά με τον ίδιο τον έρωτα-κι εκεί πρέπει να υποπτευθούμε ότι κάτι κρύβεται (όπως μία αδυναμία αποκόλλησης από την πατρική οικογένεια, μία ναρκισσιστική προσωπικότητα, ή μία μανιακή εκδήλωση).
Η χαρά βρίσκεται κυρίως στις σχέσεις με τους άλλους. Με τα παιδιά μας, με τους φίλους μας, με τους συντρόφους και την οικογένεια, με τους συνεργάτες μας. Οι αρμονικές σχέσεις συνδέονται με την ευτυχία.
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήξαμε με τα μέλη όλων των ομάδων δουλεύοντας πάνω στο θέμα της ευτυχίας με δραματοθεραπευτικές ασκήσεις. Διαπιστώσαμε ότι οι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής που θυμήθηκαν και αναπαραστήσαμε στη σκηνή, ήταν όλες συνδεδεμένες με τις σχέσεις με τους άλλους. Κανένας δεν ανάφερε ως πιο ευτυχισμένη στιγμή της ζωής του μία αγορά, ή ακόμη ένα προσωπικό επίτευγμα και τόσα άλλα που τείνουμε να θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικά.
Η χαρά σχετίζεται με το παιχνίδι
Έχετε δει ποτέ παιδί που παίζει να μην είναι χαρούμενο; Το παιχνίδι μας κάνει και χαιρόμαστε με έναν τρόπο φυσικό. Όσο μεγαλώνουμε τόσο λιγότερο παίζουμε. Όμως το παιχνίδι είναι ένας θησαυρός από την παιδική ηλικία που πρέπει να διαφυλλάξουμε σε όλη τη ζωή μας.
Ας παίξουμε μόνοι μας, με τα παιδιά μας ή αλλιώς ( λέμε όχι τυχαία: παίζω θέατρο, παίζω πιάνο, παίζω ποδόσφαιρο...)
Παίζοντας ανακαλύπτουμε πάντα νέα πεδία γνώσης, εξασκούμε ικανότητες, ζωντανεύει η φαντασία και η δημιουργικότητα αλλά πρωτίστως χαιρόμαστε!
Πρέπει εδώ να διαχωρίσουμε ότι άλλο είναι να παίζουμε, κι άλλο να παίζουμε με τη ζωή μας....
Η σεξουαλικότητα ως πηγή χαράς
Το σεξ είναι πηγή χαράς και η απουσία του φέρνει σοβαρά προβλήματα στη διάθεσή μας. Πέρα από βιολογική ανάγκη, είναι η ευκαιρία επαφής και ενός άλλου τρόπου επικοινωνίας.
Ο κίνδυνος που πέφτουν πολλοί είναι να εξιδανικεύουν το σεξ και να νοιώθουν απογοήτευση όταν όλα δεν είναι ιδανικά. Αν όμως το δούμε, απαλλαγμένο από μυθολογίες, ως μία πηγή χαράς και ενέργειας ίσως το χαρούμε περισσότερο.
Η χαρά συνδέεται με τη δημιουργία.
Η δημιουργία μπορεί να είναι παρούσα σε κάθε άνθρωπο μέσα στην καθημερινότητα. Το μεγάλωμα ενός παιδιού, ο εμπλουτισμός της δουλειάς μας με νέες γνώσεις ή πρακτικές, η φροντίδα φυτών και κατοικιδίων, το μαγείρεμα ενός φαγητού-χωρίς να ακολουθούμε πιστά τη συνταγή...
Είναι τόσο σημαντική η δημιουργία μέσα στην καθημερινότητα που άνθρωποι που την στερούνται, από το περιβάλλον της δουλειάς τους για παράδειγμα ή από άλλες προτεραιότητες που θέτουν (π.χ. το κυνήγι του χρήματος ως αυτοσκοπός, η συνεχής αγωνία αναγνώρισης κλπ) αρρωσταίνουν ψυχικά.
Όμως και η δημιουργία των άλλων μπορεί να φέρει χαρά στο υποκείμενο. Αυτή είναι η περίπτωση της επαφής με την τέχνη ή άλλες μορφές αποτέλεσμα δημιουργικότητας άλλων που μπορεί να συγκινεί και να δίνει αίσθημα ανάτασης.
Η χαρά να είναι κανείς συνεπής στις αξίες του
Η συνέπεια στις αξίες δεν σημαίνει την ψυχική ακαμψία, του να μην επιτρέπει δηλαδή κανείς την αλλαγή στάσης, άποψης ή συμπεριφοράς.
Αναφέρεται στην αίσθηση ότι πράττουμε ακολουθώντας την καρδιά μας.
Είναι σημαντικό το βράδυ, όταν κλείνουμε τα μάτια, λίγο πριν τον ύπνο που έρχονται στο νου τα γεγονότα της ημέρας να νοιώθουμε ήσυχα με όσα πράξαμε και είπαμε. Η συνέπεια στις αξίες που διέπουν την κάθε ύπαρξη κλείνουν το δρόμο στα δαιμόνια της αϋπνίας. Από την άλλη, άνθρωποι είμαστε και λάθη κάνουμε. Ας γίνουν τα λάθη όχι αιτία αυτοτιμωρίας, , αλλά αναγνώρισης, κατανόησης, πηγή μάθησης και αλλαγής.
Η χαρά σχετίζεται με τη φύση
Η παρατήρηση της φύσης και η συνειδητοποίηση ότι είμαστε μέρος της μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε τη λύση σε πολλά διλήμματα. Ό,τι έρχεται ενάντια στη φύση μας ή τη φύση ως σύνολο δεν μπορεί παρά να αντιτίθεται στην αρχή της ζωής και να συνδέεται με τον πόνο και την καταστροφή.
Η χαρά να φροντίζει κανείς τον εαυτό του
Ενώ η χαρά συνδέεται κυρίως με τη φροντίδα των σχέσεων δεν πρέπει να ξεχνάμε τη φροντίδα του εαυτού. Γιατί φερόμαστε στους άλλους όπως στον εαυτό μας, όπως έχουμε δει και παλαιότερα.
Είμαστε και νους και σώμα. Η φροντίδα και των δυο μας κάνει να αισθανόμαστε ευχάριστα.
Η ακινησία του σώματος ή η κακή τροφή μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην κακή διάθεση.
Μία βόλτα με το ποδήλατο, μία γεμάτη μπανιέρα, η καλή τροφή, τα καθαρά και σιδερωμένα ρούχα δίνουν ικανοποίηση.
Η χαρά σχετίζεται με την ψυχική υγεία.
Η χαρά γεμίζει τις μπαταρίες μας. Έτσι στις περισσότερες ψυχικές ασθένειες (α-σθένος=απουσία δύναμης) η χαρά απουσιάζει.
Η βασικότερη είναι η κατάθλιψη, που είτε εκδηλώνεται ως κυριαρχία της θλίψης, ή ως εξουδετέρωση και πάγωμα κάθε συναισθήματος.
Μία άλλη περίπτωση είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Εδώ, η κατακλυσμιαία παραγωγή αρνητικών σκέψεων δεν αφήνει χώρο σε συναισθήματα χαράς. Στις ψυχώσεις το ίδιο συμβαίνει με το αβάσταχτο συναίσθημα της αγωνίας.
Για να αντιληφθούμε όμως τις πηγές χαράς γύρω μας, πρέπει να έχουμε καθαρό χώρο στον ψυχισμό μας από συγκρούσεις. Συγκρούσεις που προέρχονται από την κακή ιστορία ή λάθη που έπραξε το περιβάλλον στο μεγάλωμά μας.
Μπορεί κάποιος να αισθάνεται αδικημένος στη ζωή του. Δεν διαλέγουμε ούτε πού, ούτε πότε, ούτε από ποιους γεννιόμαστε. Είναι όμως στο χέρι του, όταν ενηλικιώνεται, να προσπαθήσει να αποτινάξει την κακομοιριά (κακή μοίρα) και να διεκδικήσει τη χαρά της ζωής.
Τέλος, τον άνθρωπο που πραγματικά χαίρεται τη ζωή του τον αναγνωρίζουμε εύκολα. Κινείται αβίαστα, το σώμα του δεν γέρνει προς το έδαφος από περιττό ψυχικό βάρος.
Όταν περπατάει κοιτά μπροστά του (κι όχι στο πάτωμα χαμένος στις σκέψεις του ή στον ουρανό, ονειροπωλόντας και χάνοντας την επαφή με την πραγματικότητα και τον άλλο). Δεν τσιγκουνεύεται το χαμόγελο (χωρίς ωστόσο αυτό να είναι η παγιωμένη μάσκα που αναφέραμε).
Φαίνεται να εκτιμά όσα έχει και είναι (χωρίς να σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζει τις ελλείψεις του, ή ότι τα έχει όλα και δεν αναζητά).
Έχει σημαντικές σχέσεις που του είναι πολύτιμες και τις φροντίζει. Χαίρεται τόσο να παίρνει όσο και να δίνει και δεν διστάζει να δίνει τη βοήθειά του αλλά και να ζητά τη βοήθεια των άλλων, όταν την χρειάζεται.
Έχει ακόμη ενθουσιασμό και εκπλήσσεται. Ξέρει πως η ζωή έχει ακόμη πολλά να του διδάξει. Είναι ανοιχτός στις συγκινήσεις και παρόλο που θα πονέσει όταν έρθει η κακή στιγμή θα αναδυθεί μόλις περάσει η μπόρα.
Η ζωή είναι ένα θαύμα που καλούμαστε να ζήσουμε και σίγουρα χρειάζεται ένα κλάδεμα στα ξερόχορτα που μπορεί να παρεμποδίζουν την άνθισή της.
