Πέμπτη 27 Απριλίου 2017

Κρίσεις πανικού και ψυχοδιανοητική λειτουργία



Ουδέν κακόν αμιγές καλού!

Κάθε ψυχική κατάσταση αναπτύσσει τα δικά της χαρακτηριστικά, έναν χαρακτήρα. Το έχουμε ξαναδεί αυτό το θέμα σε παλαιότερο άρθρο. Θα λέγαμε ότι η κάθε ψυχική ασθένεια "εκπαιδεύει"
τον άνθρωπο με τον τρόπο της, αφού πρέπει ο πάσχων να αναπτύξει μία ικανότητα προσαρμογής στον κόσμο με αυτή την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεται.

Σήμερα λοιπόν θα επικεντρωθούμε στα ιδιαίτερα γνωστικά χαρακτηριστικά που αναπτύσσει ο άνθρωπος που πάσχει από κρίσεις πανικού-αγχώδη διαταραχή/νεύρωση.

Πέρα από το αίσθημα αδυναμίας, την δυσκολία αυτονόμησης, την δυσκολία να ηρεμήσει, αυτός που υποφέρει από κρίσεις πανικού αναπτύσσει και ιδιαίτερες ικανότητες:

-Οξύνοια. Βρίσκεται σε εγρήγορση, παρατηρεί το περιβάλλον για να ανιχνεύσει πιθανές πηγές άγχους που μπορούν να προκαλέσουν πανικό. Σκέφτεται πολύ. Αναγκάζεται να βρει λύσεις, στηρίγματα, να αποφύγει καταστάσεις, να βρει κατάλληλες δικαιολογίες γι αυτούς που δεν γνωρίζουν την κατάστασή του κλπ. Αναγκάζεται δηλαδή να βρει λύσεις σε έναν μεγάλο αριθμό προβλημάτων.

-Ανάπτυξη ελέγχου. Φυσικά και σχετίζεται με την επιθυμία να προλάβει τον πανικό ή να τον καθυποτάξει. Εξαιρετικά δαπανηρή σε ενέργεια αυτή η λειτουργία. Εξουθενώνει το άτομο από κούραση.

-Ανάπτυξη διαίσθησης και ενσυναίσθησης. Ο άνθρωπος μαθαίνει να οξύνει τις αισθήσεις του για να αντιληφθεί τον πιθανό κίνδυνο σε οποιοδήποτε περιβάλλον βρεθεί. Θα λέγαμε ότι καταλαβαίνει καλύτερα τις προθέσεις των άλλων (αλλά αυτή η υπόθεση που την βλέπουμε κλινικά χρειάζεται να επαληθευτεί ερευνητικά!). Ωστόσο αυτή η αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων μπορεί να γίνεται επιλεκτικά, να στρέφεται  δηλαδή, μόνο στους κινδύνους, δηλαδή στην αρνητικότητα του άλλου.  Από την άλλη, οι άνθρωποι με κρίσεις πανικού αναγνωρίζουν με μεγάλη ευκολία αν κάποιος είναι αγχωμένος γύρω τους και μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια, αφού κατανοούν ακριβώς τι συμβαίνει και πώς αισθάνεται ο άλλος. Μέσα από μία τέτοια πράξη βοήθειας προς τον διπλανό είναι σα να θεραπεύουν και τον ίδιο τους τον εαυτό έστω και στιγμιαία.

-Αυξημένο αίσθημα επιβίωσης. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, όσοι υποφέρουν από κρίσεις πανικού εμφανίζονται συχνά δυνατότεροι από τους υπόλοιπους, όταν υπάρχει πράγματι κίνδυνος. Έχοντας εκπαιδευτεί σε σενάρια κινδύνου, όταν αυτό γίνεται πραγματικό είναι εξαιρετικά ικανοί και ψύχραιμοι στο να χειριστούν τέτοιες καταστάσεις.

-Ανάληψη ευθύνης. Σε αρκετές περιπτώσεις, αιτία των κρίσεων είναι η ανάληψη μεγάλης ευθύνης σε περίοδο που ο άνθρωπος δεν ήταν έτοιμος (π.χ. εφηβεία). Αναγκάστηκε να μάθει να τα βγάλει πέρα έχοντας παραπάνω βάρος από αυτό που μπορούσε να αντέξει. Παρά την τραγικότητα αυτού του συμβάντος, ο άνθρωπος αυτός έμαθε να αντιμετωπίζει δυσκολίες και να ανταπεξέρχεται σε θέσεις σημαντικής ευθύνης. Ωστόσο, αυτό δεν είναι ωφέλιμο για την ζωή του, όσο δεν έχει αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αγχώδους διαταραχής.

Από κανένα, όμως, από τα προηγούμενα χαρακτηριστικά που αναφέραμε δεν μπορεί να ωφεληθεί πραγματικά ο άνθρωπος αν δεν έχει κάνει ψυχοθεραπεία. Οι κρίσεις πανικού αναπτύσσουν γνωστικές λειτουργίες οι οποίες μένουν αναξιοποίητες όσο υπάρχει το υπερβολικό άγχος. Το να σκέφτεται κανείς συνέχεια τον εξαντλεί, δεν τον κάνει πιο έξυπνο. Αυτό γίνεται η αιτία να σπαταλιούνται μάταια αυτοί οι πόροι στοχεύοντας συνεχώς μόνο στο ίδιο το πρόβλημα στρέφοντας όλη την προσοχή του ανθρώπου προς τα εκεί.

Παρόλο που αναπτύσσονται ικανότητες στις κρίσεις πανικού, η συνολική γνωστική λειτουργία του ανθρώπου που υποφέρει από την οποιαδήποτε νεύρωση (=ψυχική σύγκρουση μεταξύ του θέλω και του πρέπει) μειώνεται. Αυτό είναι λογικό γιατί αυτές οι ικανότητες αναλώνονται μόνο για φαντασιακά σενάρια και φανταστικούς κινδύνους προς αποφυγή.

Αυτή η γνωστική έκπτωση που προκαλεί η ενδοψυχική σύγκρουση σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό αποδεικνύεται από το τεστ προσωπικότητας Rorschach .

Μετά το πέρας ψυχοθεραπείας βλέπουμε την μεγάλη πρόοδο που έχει ο άνθρωπος στην επίλυση άλλης φύσης προβλημάτων, στην ανάπτυξη της φαντασίας και της δημιουργικότητας αλλά και στο ίδια τα αποτελέσματα του συγκεκριμένου ψυχομετρικού εργαλείου που εξετάζει, ανάμεσα σε άλλα, και ποιοτικές διαστάσεις της γνωστικής λειτουργίας.

Έτσι, μετά την θεραπεία, θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος διανοητικά ανθίζει.

Αυτές οι ικανότητες που αναπτύχθηκαν κατά την διάρκεια της αγχώδους διαταραχής και που σπαταλήθηκαν άδικα ως εκείνη την στιγμή, αρχίζουν να μπαίνουν σε εφαρμογή προς όφελος της ζωής, η οποία γίνεται όλο και πιο δημιουργική.

Σε αυτό βοηθά πολύ η ψυχική ωρίμανση που επιφέρει η ψυχοθεραπευτική πράξη.

Η εσωτερική ησυχία, η οποία επέρχεται με την θεραπεία, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάδυση της δημιουργικής σκέψης, της επινοητικότητας και της φαντασίας. Η μη συνεχής ανάγκη για έλεγχο απελευθερώνει το σώμα και το νου και ο άνθρωπος μπορεί να έρχεται σε επαφή με νέες ιδέες αλλά και με τον τρόπο που μπορεί να τις υλοποιήσει. Η επικοινωνία με τους άλλους εμπλουτίζεται κι αυτή και βελτιώνονται οι διαπροσωπικές σχέσεις.

Μία άλλη παράμετρος που βοηθά και είναι εξίσου σημαντική, είναι ότι η χαρά παύει να είναι ενοχοποιημένη, κάτι που συχνά συμβαίνει στις νευρώσεις, και εισέρχεται στην καθημερινότητα, συμβάλλοντας έτσι στην δημιουργικότητα μέσα στο σπίτι, στην δουλειά και σε κάθε δραστηριότητα με την οποία καταπιάνεται το άτομο.

Το θέλω και το πρέπει παύουν να είναι ανταγωνιστικά και ακόμη κι αν δεν ταυτιστούν, σίγουρα βρίσκουν νέες ισορροπίες που δεν προκαλούν εσωτερική σύγκρουση και ψυχοδιανοητική σπατάλη.