Συμπεριφορές γονέων που βοηθούν ή παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των εφήβων

(Από την ομιλία μου στα εκπαιδευτήρια Κωστέα-Γείτονα σε γονείς, στην ημερίδα που διοργάνωσε ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου το Σάββατο 1 Απριλίου 2017).

 

Έργο της Κάτιας Βαρβάκη

Το παιδί μεγαλώνει. Αλλάζει. Αρχίζουν και φαίνονται τα φτερά του και ετοιμάζεται για την μεγάλη πτήση! Τι νοιώθουμε γιαυτό; Τι κάνουμε για να το βοηθήσουμε;

Θα λέγαμε ότι για κάθε ηλικία στην ζωή των παιδιών απαιτείται μία συγκεκριμένη στάση από τους γονείς. Μία στάση που φαίνεται να αποτελεί κλειδί στην σχέση με το παιδί. Στην εφηβεία αυτό που απαιτείται λοιπόν πρωτίστως είναι η κατανόηση.

Τι σημαίνει κατανόηση…

Κατανόηση σημαίνει ότι ο γονιός αντιλαμβάνεται την δυσκολία του εφήβου να υπάρχει σε αυτή την αναπτυξιακή φάση. Το σώμα αλλάζει, η ταυτότητα δομείται, η σεξουαλικότητα αρχίζει, η ανάγκη για αυτονόμηση και για έξοδο προς τον έξω κόσμο εμφανίζεται. Ταυτόχρονα ο έφηβος είναι ένας σκληρά εργαζόμενος. Οι σχολικές απαιτήσεις, αλλά και οι κοινωνικές απαιτήσεις του περιβάλλοντος είναι τεράστιες.

Έχω πει πολλές φορές ότι σήμερα, στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν πια οργανωμένες διαβατήριες τελετές για να βοηθηθούν οι έφηβοι να περάσουν αυτό το δύσκολο στάδιο.

Σε αυτό το σημείο, τόσο οι κοινωνίες όσο και τα ίδια τα παιδιά βρίσκουν υποκατάστατα. Ένα τέτοιο υποκατάστατο περάσματος από την εφηβεία προς την ενηλικίωση είναι οι πανελλήνιες εξετάσεις αλλά και η προετοιμασία προς αυτές. Ωστόσο, οι φοιτητές συνήθως διατηρούν την σχέση οικονομικής εξάρτησης από το σπίτι τους, δεν είναι ακόμη σε θέση να σταθούν στα δικά τους πόδια, οπότε πρόκειται για μία κατάσταση που μάλλον προεκτείνει την εφηβεία παρά βοηθά στο πέρασμα προς την ωριμότητα.

Το σώμα του εφήβου αλλάζει με τρόπο δραματικό και μερικές φορές αφόρητο. Οι ορμές που εμφανίζονται στην εφηβεία, η ορμονική αφύπνιση είναι πρωτόγνωρη, έντονη και εξαιρετικά ανησυχητική για τον έφηβο αλλά ενίοτε και για τους γονείς του.

Η κατανόηση λοιπόν έρχεται να προσφέρει ένα ασφαλές πλαίσιο στον έφηβο ο οποίος πραγματικά βρίσκεται σε μία υπερχείλιση αλλά και σε μία ασάφεια ως προς το ποιος είναι.

Οποιαδήποτε αλλαγή σε επίπεδο σωματικό, είτε είναι κάτι φυσικό, όπως το μεγάλωμα, η εγκυμοσύνη κλπ είτε προέρχεται από μία ασθένεια, ένα ατύχημα, μία πλαστική εγχείρηση επιφέρει μεγάλες επιδράσεις στον ψυχισμό.

Για τον λόγο αυτό είναι κατά την γνώμη μου πολύ σημαντικό να καταλάβει πρώτα ο γονιός τι σημαίνει εφηβεία (αν και ο ίδιος έχει ήδη το βίωμα από την δική του εφηβεία-αλλά το θέμα είναι πώς την βίωσε κι αν την έχει ξεπεράσει…) προκειμένου να είναι σε θέση να προσφέρει αυτό το πλαίσιο υποστήριξης στο παιδί του.

Προσδοκίες γονιών

Κάθε γονιός έχει ένα όνειρο για το παιδί του. Ένα προγραμματισμένο σενάριο το οποίο επιθυμεί να ενεργοποιήσει το παιδί του, κρίνοντας πως αυτό είναι το καλύτερο.

Αν σας ρωτήσω να απαντήσετε με μία λέξη τι επιθυμείτε για το παιδί σας τι θα ήταν αυτό;

Ο έφηβος έχει δύο δρόμους πια. Είτε να ακολουθήσει συμμορφούμενος το γονικό σχέδιο, ή να αντιδράσει σε αυτό.

Ο έφηβος δεν έχει ακόμη δική του φωνή, γιατί δεν έχει ακόμη ολοκληρωμένη ταυτότητα. Θα μου πείτε κλείνει ποτέ η ταυτότητα; Όχι, είναι διαρκώς σε μία κίνηση. Ωστόσο η βάση του ποιος είμαι, τι αρχές έχω, τι πιστεύω κλπ βρίσκεται στην εφηβεία. Εδώ οι απόψεις του εφήβου μπορεί να διαφέρουν πολύ από αυτές του γονιού. Και το ζήτημα είναι τι κάνει κανείς με την διαφωνία. Ας μην αναφερθούμε σε διαφορετικούς τύπους γονέων αλλά ας επικεντρωθούμε στο ότι ο γονιός πρέπει να αποδεχτεί την διαφορετικότητα του παιδιού του, αν το αγαπάει πραγματικά. Γιατί δεν είναι σίγουρο ότι όλοι οι γονείς αγαπούμε τα παιδιά μας. Αυτό που σίγουρα κάνουμε είναι ότι λειτουργούμε με βάση το τι μάθαμε από τους δικούς μας γονείς. Κάνουμε το ίδιο που έκαναν κι αυτοί ή το αντίθετο (εδώ εξαιρούνται όσοι αποφάσισαν να σπάσουν μία δυσλειτουργική αλυσίδα κάνοντας ψυχοθεραπεία).

Αποδοχή της ετερότητας

Μέχρι τώρα λίγο πολύ τα παιδιά ήταν του χεριού μας. Αυτό είναι και το δράμα αλλά ταυτόχρονα και το δώρο της παιδικής ηλικίας. Δράμα αν το οικογενειακό περιβάλλον είναι δυσλειτουργικό για το παιδί και δώρο αν το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον καλό για την ανάπτυξη του και βιώνει αυτό που όλοι χάνουμε αργότερα, την ανεμελιά.

Μεγαλώνοντας το παιδί και καθώς βρίσκεται στην εφηβεία, όπως είπαμε διαμορφώνει ταυτότητα. Σμιλεύεται όλο και περισσότερο η ταυτότητά του. Ιδανικά λοιπόν πάντα μιλώντας, ο γονιός πρέπει να αποδεχθεί πλήρως την προσωπικότητα του παιδιού. Αγάπη σημαίνει ανάμεσα σε άλλα και αποδοχή.

Αποδοχή της προσωπικότητας δεν σημαίνει και αποδοχή όλων των πράξεων

Σε αυτό το σημείο πολλοί γονείς μπερδεύονται. Όμως πολύ ξεκάθαρα αποδοχή της προσωπικότητας του παιδιού δεν σημαίνει και αποδοχή όλων των πράξεων που κάνει. Αν κάνει πράγματα που δεν είναι ωφέλιμα για τον εαυτό του ή θέτει σε κίνδυνο άλλους, τότε είναι φυσικό να μην γίνονται αποδεκτά από τους γονείς.

Οι περισσότεροι έφηβοι από τα 11-12 αρχίζουν να μιλούν άσχημα δοκιμάζοντας και τα όρια των γονιών. Πρέπει να γίνει σαφές ότι αν κάποιος έχει νεύρα δεν έχει δικαίωμα να είναι επιθετικός. Έτσι, 

αποδεχόμαστε την προσωπικότητα αλλά όχι και κάποιες πράξεις που εκφράζουν μη σεβασμό προς τον εαυτό του ή προς το περιβάλλον του.

O γονιός πρέπει να έχει κύρος

Τι σημαίνει αυτό… Το κύρος του γονιού δεν σημαίνει ότι πρέπει να έχει απόσταση από το παιδί του ή να επιτείνει την εξουσία του προς το παιδί του.

Το κύρος του γονιού σημαίνει ότι ο ίδιος σέβεται τον εαυτό του και δεν κάνει πράξεις που θέτουν σε κίνδυνο την αξιοπρέπεια του στα μάτια του εφήβου. Τέτοιες για παράδειγμα μπορεί να είναι πράξεις παρακολούθησης των εφήβων, αλλά και θέματα που έχουν να κάνουν με άλλες συμπεριφορές του γονιού, συμπεριφορές που αποτρέπουν τον έφηβο να ζητήσει βοήθεια αν την χρειάζεται, ή να νοιώσει ότι μπορεί να στηριχθεί στον γονιό του.

Ο έφηβος μας χρειάζεται ακόμη!

Καθώς αυξάνονται οι ικανότητες των παιδιών καθώς μεγαλώνουν, τα εμπιστευόμαστε όλο και περισσότερο και αυτό είναι πολύ όμορφο και χρήσιμο και για την αυτονόμησή τους. Ωστόσο, τα παιδιά ακόμη μας χρειάζονται κι όχι μόνο για να τα στηρίζουμε οικονομικά. Χρειάζονται την παρουσία μας  (η οποία μπορεί να είναι μία ώρα την ημέρα, αν εργαζόμαστε,  αλλά να είναι ουσιαστική κι όχι μόνο διακπεραιωτική). Χρειάζονται το ενδιαφέρον μας και την καθοδήγησή μας, όχι με τρόπο επιβλητικό αλλά προτεινόμενο.

Άλλο αυστηρότητα κι άλλο αυταρχισμός.

Η αυστηρότητα σημαίνει καλή τήρηση των ορίων, συνέπεια και επιφέρει εμπιστοσύνη ανάμεσα στους ανθρώπους. Αντίθετα, ο αυταρχισμός φέρει αντίδραση και αγριεύει τους εφήβους κι όχι μόνο!

Δεν μπαίνουμε σε παιχνίδια δύναμης και ανταγωνισμού με τον έφηβο. 

Ο έφηβος όπως είπαμε ήδη προσπαθεί να βρει το ποιος είναι. Δομεί την ταυτότητα του. Για να το καταφέρει αυτό, μέσα στις στρατηγικές της αυτονόμησής του είναι η μετακίνησή του από την συμμόρφωση στην αντίδραση. Αυτό είναι το πρώτο βήμα που θα τον βοηθήσει να βρει την δική του φωνή αν δεν εγκλωβιστεί σε αυτό το σχήμα από λάθη του περιβάλλοντος. Το βασικότερο λάθος είναι να κοντραριστεί ο έφηβος.  Δεν πρέπει να παίξουμε το παιχνίδι δύναμης που μας προτείνει. Δυνατός δεν είναι αυτός που τσιμπά και αντιδρά με τον ίδιο τρόπο που ο άλλος του προτείνει, αλλά απαντά με νηφαλιότητα. Τα παιχνίδια δύναμης, ιδιαίτερα μεταξύ του εφήβου και του γονιού του ίδιου φύλου με αυτόν είναι δυστυχώς αρκετά συχνά και έχουν να κάνουν με πολλές αιτίες ανάλογα με την προσωπική ιστορία του γονιού. Πολλές είναι οι βλαβερές συνέπειες μίας τέτοιας στάσης του γονιού, ο οποίος ανάμεσα σε άλλα χάνει και το κύρος του στα μάτια του παιδιού του.

Ο έφηβος συχνά προκαλεί

Η πρόκληση έρχεται με διάφορους τρόπους, εμφάνιση, γλώσσα, αργκό, τατουάζ και τρύπημα του δέρματος (piercing) κ.ά.

Τι κάνουμε….

Πρόκειται για έναν τρόπο επικοινωνίας του εφήβου να τραβήξει την προσοχή του γονιού και του λέει κάτι μέσα από μία δράση, μέσα από την εκδραμάτιση-όπως λέμε και οι ψυχολόγοι.

Είναι μία ευκαιρία να επικοινωνήσουμε. Πρέπει να καταλάβουμε τι μας λέει χωρίς να μιλάει. Μήπως παραείμαστε απορροφημένοι με την δουλειά και αισθάνεται παραμελημένος; Μήπως παραασχολούμαστε με τους τσακωμούς με τον/την σύντροφο και κραυγάζει μέσα από την συμπεριφορά του να αλλάξουμε κάτι;

Και δω είναι πολλοί οι λόγοι. Πρέπει να είμαστε όμως όλοι οι γονείς σε εγρήγορση όταν δούμε τέτοιες συμπεριφορές και να ζητήσουμε βοήθεια από ειδικούς, γιατί όσο δεν αντιμετωπίζεται και δεν καταλαβαίνουμε το νόημα τέτοιων ομιλούντων με αυτόν τον τρόπο πράξεων, τόσο αυτές θα γίνονται όλο και πιο μεγάλες, θεαματικές ώσπου ο γονιός να πάρει το μήνυμα ότι ο έφηβος κάτι του ζητάει.

Δεν κρίνουμε τους φίλους του και τους συντρόφους του

Λέμε την γνώμη μας μόνο αν μας ζητηθεί. Αν δεν εγκρίνουμε την παρέα του παιδιού μας είναι μία μορφή απόρριψης του ίδιου του παιδιού μας. Αν δούμε ότι η παρέα του είναι επικίνδυνη (ναρκωτικά, παραβατικότητα κλπ) δεν πρέπει να δώσουμε την ευθύνη έξω, αλλά να δούμε τι συμβαίνει με το δικό μας το παιδί που ελκύεται από μία τέτοια παρέα και να ζητήσουμε άμεσα βοήθεια από ειδικό. Γενικά να θυμάστε ότι όμοιος ομοίω ζευγαρώνει. Το να πει κάποιος γονιός ότι παρασύρεται το παιδί του, κάνει κακό καθώς μειώνει την αυτοεκτίμηση του παιδιού του θεωρώντας το ανεύθυνο και ανόητο.

Ο γονιός δεν είναι φίλος!

Ως συνέχεια του προηγούμενου, ο γονιός δεν είναι φίλος με το παιδί του. Φαντάζομαι ότι το έχετε ακούσει από πολλούς ψυχολόγους που το λέμε παντού. Δεν είναι δυνατόν να μιλά ο γονιός στον έφηβο ή έφηβη για τα προσωπικά του ζητήματα, σα να ήταν ο/η αγαπημένος/η φίλος/η του. Ειδικά όταν πρόκειται για θέματα που αφορούν την σχέση με τον/την σύζυγο και επίσης γονέα του παιδιού, τέτοιες εκμυστηρεύσεις παρεμποδίζουν σοβαρά την αυτονόμηση του εφήβου και την καλή του πορεία. 

Ο γονιός δεν πρέπει να ξέρει τα πάντα για το παιδί του. Στην πραγματικότητα πρέπει να αποδεχτεί ότι μάλλον θα είναι αυτός που θα ξέρει τα λιγότερα γιαυτό.

Είναι διαφορετικό το να είναι κάποιος φίλος από το να έχει φιλική συμπεριφορά και να είναι ανοιχτός να δεχθεί το αίτημα του παιδιού του για βοήθεια.

Πότε ο γονιός εμπλέκεται…

 α) όταν το παιδί του τον εμπλέκει. Αν για παράδειγμα σας ανοίξει ένα θέμα το παιδί για κάτι που το απασχολεί (ό,τι κι αν είναι αυτό) τότε σας εμπλέκει. Ζητά την εμπλοκή σας. Ζητά με τρόπο όχι πάντα συνειδητό, να του πείτε την γνώμη σας ή να κάνετε κάτι για αυτό.  Αυτό μπορείτε να του το πείτε όταν με εκνευρισμό γυρίσει να σας πει: «Δεν ζήτησα την γνώμη σου». Δεν είστε τοίχος. Δεν είστε χωρίς αισθήματα. Από την στιγμή που σας λέει κάτι τότε μπορείτε να πάρετε θέση σε αυτό.

Β) όταν παραβιάζονται κανόνες οι οποίοι έχουν συμφωνηθεί από πριν. Υπάρχουν δύο τύποι κανόνων. Αυτοί που προκύπτουν από συμφωνία μεταξύ των μερών και αυτοί που επιβάλλονται. Οι δεύτεροι είναι δυσκολότερο να ακολουθηθούν. Ωστόσο, μερικές φορές πρέπει να λειτουργούμε μέσα σε πλαίσια τόσο στα οποία συμφωνούμε όσο και σε άλλα που είναι δοσμένα και η σφαίρα της επιρροής μας είναι μικρή (κι όχι ανύπαρκτη ωστόσο).

Γ) όταν το παιδί κινδυνεύει ή αποτελεί κίνδυνο προς τους άλλους

Δ) όταν βλέπουμε μία μεγάλη αλλαγή και εμφάνιση διάφορων ανησυχητικών συμπεριφορών.

Αποδοχή του μεγαλώματος και του εκθρονισμού σας

Ναι, δεν είναι πια το κοριτσάκι ή το αγοράκι σας ο/η έφηβος. Αποδεχτείτε:

α) δεν σας θαυμάζει πια όπως παλιά. Την θέση σας παίρνουν άλλοι άνθρωποι, η παρέα των συνομήλικων, η κολλητή φίλη, ένας καθηγητής στο σχολείο. Ο έφηβος διαφοροποιείται από εσάς οδεύοντας προς την ενηλικίωση και το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει είναι να αποδεχτεί ότι ο γονιός του δεν είναι θεός. Δεν τα ξέρει όλα, κάνει και λάθη, έχει αδυναμίες. Θα επιστρέψει στα τριάντα για να σας δώσει την εκτίμησή του. Ως τότε πρέπει να δει αν πράγματι την αξίζετε.

Β) την έναρξη της σεξουαλικότητας του

Πολύ σημαντικό σημείο αυτό για τον γονιό που ανάλογα με το πώς βιώνει ο ίδιος την δική του σεξουαλικότητα αλλά και το πώς μεγάλωσε καθορίζονται η στάση και τα συναισθήματά του απέναντι σε αυτή την μεταμόρφωση του παιδιού του. Είναι ο βασικότερος διαμορφωτής της σεξουαλικής ζωής του παιδιού. Αν αισθάνεται ότι δυσκολεύεται, καλό είναι να συζητήσει την δυσκολία του με έναν ειδικό.

Σεβασμός στην ιδιωτικότητα του παιδιού

Ο έφηβος περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται ιδιωτικότητα. Αυτή πρέπει να γίνεται σεβαστή απόλυτα από τον γονιό. Πρέπει να χτυπάμε την πόρτα στο δωμάτιο του εφήβου. Απαγορεύεται να ψάχνουμε τα πράγματά του στα κρυφά. Χρειάζεται να νοιώθει ότι ο χώρος του είναι ασφαλής. Το ίδιο και η σχέση μας μαζί του, δεν πρέπει να έχει καταναγκαστικά στοιχεία να μας λέει τα πάντα. Ας μας πει ό,τι αυτό θέλει. Έτσι κι αλλιώς δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα. Το μόνο που πρέπει να ελέγξουμε είναι ο δικός μας φόβος απέναντι στην διαφοροποίηση του εφήβου.

Προστασία

Ο έφηβος δεν είναι ακόμη ενήλικας, αλλά ούτε και παιδί. Η έννοια της προστασίας αλλάζει, φυσικά και πρέπει να υπάρχει αλλά με μέτρο. Ας πούμε μέσα στα πλαίσια της προστασίας είναι και να του μιλήσουμε για την σεξουαλικότητα, για την εγκυμοσύνη, για την προφύλαξη στο σεξ για αποφυγή ανεπιθύμητων και βλαβερών συνεπειών. Προστασία χρειάζεται επίσης όταν μας ζητήσει βοήθεια, πολλές φορές όχι άμεσα. (Να ξέρετε ότι όταν κάποιος ζητά σημαίνει ότι έχει και υψηλή αυτοεκτίμηση. Έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλά και ενήλικες, δεν ζητούν).

Όπως και στην παιδική ηλικία, πόσο μάλλον τώρα, η υπερπροστασία είναι εξίσου, ή ίσως και περισσότερο βλαβερή από την παραμέληση. Με μέτρο λοιπόν και δίνουμε βοήθεια όταν μας ζητιέται.

Όρια

Απαραίτητα τόσο στον έφηβο όσο και σε όλους. Τα όρια ωστόσο αλλάζουν καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά. Απαγορεύσεις που ίσχυαν παλαιότερα παύουν να υπάρχουν. Ωστόσο κάθε χαλάρωση ή μεταρρύθμιση των ορίων πρέπει να συνοδεύεται από χειροπιαστά επιτεύγματα ωρίμανσης. Έτσι, βοηθάτε πραγματικά τα παιδιά να ωριμάσουν και να αυτονομηθούν.

Τέλος, δεν μπορεί να βάλει όρια ένας γονιός που έχει ο ίδιος δυσκολία να οριοθετήσει τον εαυτό του. Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται βοήθεια από ειδικό.

Το παιδί είναι παιδί σας κι όχι γονιός σας.

Πολλά παιδιά αναγκάζονται να ωριμάσουν πριν της ώρας τους γιατί οι γονείς δεν είναι αρκετά ώριμοι οι ίδιοι, ή μπορεί να αντιμετωπίζουν μία σοβαρή δυσκολία (πχ. Μία ψυχική ασθένεια). Είναι μεγάλο βάρος για τον έφηβο που προσπαθεί να βρει ποιος είναι (ταυτότητα) αλλά και να περάσει την δοκιμασία του σχολείου που όλο και περισσότερο γίνεται απαιτητικό ενόψει εξετάσεων.

Αποφυγή σύγκρισης 

Αποφύγετε την καλλιέργεια ανταγωνισμού με τους συμμαθητές ή τα αδέρφια. Αφενός θα είναι πιο ευτυχισμένος, αφού δεν δηλητηριάζονται οι σημαντικές σχέσεις του με σύγκριση, αφετέρου θα μπορέσει να είναι δημιουργικός αν στραφεί προς τα δικά του ταλέντα και κλίσεις. Έτσι κι αλλιώς κανείς δεν γλυτώνει από την κοινωνική σύγκριση. Ας μην την μεγενθύνουμε κι άλλο.  

Το σχολείο είναι δική του δουλειά.

Kάτι που θα πρέπει να έχει κατακτηθεί ήδη από νωρίτερα. Είναι σημαντικό το παιδί να αντιλαμβάνεται ότι αυτός είναι ο ρόλος του σήμερα, και ότι καλείται να είναι πρωταγωνιστής. Δικό του πρέπει να είναι και το μπράβο αλλά και η αποτυχία στην σχολική επίδοση κι όχι να μοιράζεται με τους γονείς του. Το διάβασμα στο σπίτι με τους γονείς αποτελεί συνήθως δείγμα εξάρτησης από πλευράς του γονέα που κάθεται μαζί με το παιδί και δυστυχώς δεν το βοηθά να αυτονομηθεί και να προοδεύσει.

Ανάληψη ευθυνών

Σε μία παλαιότερη έρευνα σε μεγάλο δείγμα που έγινε για λογαριασμό της εταιρείας P&G είχε φανεί ότι αυτό που οι σημερινοί ενήλικες θεωρούν ως το σημαντικότερο πράγμα που πήραν από τους γονείς τους είναι ό,τι αυτοί τους έμαθαν που βοηθούσε στην αυτονόμησή τους. Ό,τι δηλαδή είχε να κάνει με ανάληψη ευθυνών, μικρών καθημερινών δουλειών (όπως το να φτιάχνει το δωμάτιο του, να πλένει ένα εσώρουχο, να μαθαίνει να μαγειρεύει κάποια λίγα φαγητά κλπ). Αυτά είναι που τους βοήθησαν αργότερα όταν έγιναν φοιτητές ή άνοιξαν το δικό τους σπίτι να μην πελαγώσουν και να τα καταφέρουν καλύτερα στην καθημερινότητά τους.

Προσοχή όμως, δεν δίνουμε στα παιδιά βάρη που δεν τους αναλογούν, όπως είναι οι δυσκολίες των γονιών στις διαπροσωπικές σχέσεις κλπ.

Ενοχή

Η ενοχή είναι το πιο άχρηστο συναίσθημα καθώς μόνο κακό μπορεί να φέρει. Η ενοχή πρέπει να αποφεύγεται τόσο από πλευράς του γονιού, καθώς κανείς δεν είναι αλάθητος, όσο και ως στρατηγική χειραγώγησης του παιδιού του.

Η ενοχή μαζί με την ντροπή και τον φόβο, είναι τα δύο συναισθήματα που καταστέλλουν την δράση. Το χειρότερο είναι ότι δένουν τον άλλον σε μία σχέση εξάρτησης, στην οποία μεν ασφυκτιά αλλά παραμένει καταναγκαστικά. Δε νομίζω ότι χρειάζεται κανείς τέτοιες σχέσεις με τα παιδιά του.

Δεν χαρακτηρίζουμε με επίθετα και δεν κρίνουμε

Κανέναν αλλά ειδικά τους εφήβους που χτίζουν ταυτότητα. Αρνητικοί χαρακτηρισμοί όπως : «Βλάκα, αναίσθητε, τεμπέλη κλπ» βιώνονται τραυματικά από τα παιδιά και τα σημαδεύουν. Σίγουρα χαλούν και την σχέση με τον γονιό. Από την άλλη μειώνουν σοβαρά την αυτοεκτίμηση του εφήβου και δημιουργούν ψυχικά μπλοκαρίσματα σοβαρά στην εξέλιξή του.

Η θυσία του γονιού όταν λέγεται αποτελεί παθητική επιθετικότητα

Θυσία χωρίς θυματοποίηση δεν υπάρχει. Και θυματοποίηση χωρίς θύτη και θύμα επίσης δεν υπάρχει. Αν λοιπόν ο γονιός λέει στο παιδί του ότι θυσιάστηκε για αυτό, είναι σαν να το βάζει στην θέση του θύτη. Δημιουργεί μεγάλη ψυχική ένταση στο παιδί και ενοχή. Στην πραγματικότητα όμως, μία τέτοια συμπεριφορά είναι μία μορφή παθητικής επιθετικότητας, που είναι υπόγεια, ασυνείδητη και εκφράζεται με ήπιο τρόπο.

Δεν ξεσπάμε τα νεύρα μας στα παιδιά

Κάτι που αφορά όλες τις ηλικίες και όλες τις σχέσεις. Ειδικά όμως οι έφηβοι εξαγριώνονται με αυτή την συμπεριφορά. Είναι απολύτως δυσλειτουργική και χαλά την σχέση του γονιού με το παιδί του.

Δεν κοροϊδεύουμε τις ιδιαιτερότητες της εφηβείας

Το μικροσκοπικό σπυράκι που ξεφύτρωσε  ή το μαλλί που δεν στρώνει και έχει χαλάσει για τα καλά την διάθεση του παιδιού μας δεν είναι λόγος κοροϊδίας από μεριάς μας. Ο έφηβος είναι ναρκισσιστικά πολύ ευάλωτος και χρειάζεται τον σεβασμό μας.

Δεν μιλάμε ποτέ άσχημα στα παιδιά μπροστά σε άλλους

Αλίμονο! Όχι μόνο τώρα που είναι στην εφηβεία, αλλά ποτέ. Δεν τα ντροπιάζουμε. Η ντροπή μένει ως στίγμα και την κουβαλά για πάντα. 

H ζωή δεν είναι μόνο ασπρόμαυρη

Ο έφηβος έχει την τάση να βλέπει τα πράγματα μέσα από ακραίες θέσεις. Συχνά μετακινείται ανάμεσα από πόλους, σα να ήταν χρωματισμένος ο κόσμος από άσπρο και μαύρο μόνο. Βοηθείστε τον να δει και τις άλλες αποχρώσεις.

Η ψυχική υγεία του γονιού

Ένας ισορροπημένος γονιός μπορεί να στηρίξει τον έφηβο και μπορεί να τον εμπνεύσει. Έτσι είναι απαραίτητο περισσότερο από ποτέ να φροντίσει την δική του ψυχική υγεία ο γονιός, αν υπάρχουν θέματα που τον απασχολούν, καθώς τα πάντα αντανακλώνται στα παιδιά και στα συμπτώματα που πιθανόν να εμφανίσουν ή ήδη εμφανίζουν.

Ανάμεσα σε άλλα ζητήματα είναι και το πώς βίωσε ο ίδιος ο γονιός την δική του εφηβεία. Αν έχει τραυματικές σχέσεις με τους γονείς του, τότε θα προσπαθήσει μάταια να αποφύγει να επαναλάβει τα ίδια λάθη. Ωστόσο, λέω μάταια, γιατί η ίδια προβληματική, η ίδια βάση της συμπεριφοράς παραμένει η ίδια αν δεν έχει πραγματικά δουλευτεί ψυχολογικά και ο γονιός είτε επαναλαμβάνει ακριβώς το ίδιο που έκαναν οι γονείς του, είτε κάνει το εκ διαμέτρου αντίθετο (αλλά όχι διαφορετικά!).

Οι σχέσεις του γονιού, ιδιαίτερα με τον σύντροφο/πατέρα ή μητέρα του παιδιού είναι πάρα πολύ σημαντική παράμετρος για τον/την έφηβο και την δική του ψυχική υγεία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι γάμοι που δεν είναι καλοί πρέπει να διατηρούνται «για τα παιδιά». Αντιθέτως χρειάζεται να αισθάνεται ο έφηβος τον γονιό του ευτυχισμένο, ώστε να μπορεί να προβάλλει την δική του ευτυχία στο μέλλον.

Ευτυχισμένοι γονείς έχουν ευτυχισμένα παιδιά

Οφείλουμε την αναζήτηση της ευτυχίας τόσο για εμάς τους ίδιους όσο και για τα ίδια τα παιδιά μας. Ευτυχία δεν σημαίνει εγωιστική ενασχόληση με τις απολαύσεις, τον καταναλωτισμό και διαφυγές διαφόρων ειδών. Αλλά καλές σχέσεις με τους άλλους, χαρά από την εργασία που έχουμε, ευχαρίστηση με τις μικρές καθημερινές στιγμές. Ένας ευτυχισμένος γονιός είναι ένα καλό πρότυπο για τα παιδιά του. Αλλιώς σκεφτείτε τι αξία έχει η συμβουλή ενός γονιού που το παιδί του τον αντιλαμβάνεται δυστυχισμένο; Δεν θα έχει δίκιο να μην τον ακούσει και να ψάξει να βρει άλλον δρόμο; Το κακό σε αυτό είναι ότι στην καλύτερη περίπτωση θα κάνει μάλλον το αντίθετο από αυτό που κάνει ο γονιός (κάτι που μπορεί να είναι και προσδοκία του ίδιου του γονέα μερικές φορές). Στην πραγματικότητα όμως θα πρέπει να βρει έναν δικό του δρόμο, μία δική του φωνή.

Το συγνώμη είναι σωτήριο για το παιδί κι όχι μόνο

Δεν πέφτει το κύρος του γονιού όταν ζητά συγνώμη για μία δική του συμπεριφορά. Αντίθετα, η εκφορά του «συγνώμη» όταν συμβαίνει ειλικρινά, είναι μία πράξη που απαιτεί δύναμη. Πάντα ένα συγνώμη ανοίγει μία γέφυρα επικοινωνίας ενώ πάντα είναι θεραπευτικό ό,τι κι αν έχει προηγηθεί πριν. Αυτός που τραυματίζει είναι κι ο καλύτερος θεραπευτής με αυτόν τον τρόπο. Όμως προσοχή, το συγνώμη δεν πρέπει να μπει σαν συμπεριφορά χειριστικά αλλά μόνο αν το εννοεί ο γονιός. Αλλιώς θα ισχύει αυτό που λέει ο λαός «Από την στιγμή που βρέθηκε το συγνώμη, χάθηκε το φιλότιμο».

Καλός γονιός είναι ο αρκετά καλός κι όχι ο τέλειος

Ο τέλειος είναι τόσο τέλειος που δεν θέλει το παιδί να μεγαλώσει και να ανοίξει τα φτερά αφήνοντας τον. Ο ελλιπής δημιουργεί ναρκισσιστικά τραύματα στο παιδί. Μόνο ο αρκετά καλός γονιός (δείτε προηγούμενο άρθρο στο ιστολόγιο) επιτρέπει το μεγάλωμα στο παιδί του (κάτι για το οποίο είναι υποχρεωμένος από τον ρόλο του να πράξει).