Κάθε νέα τεχνολογία, κάθε νέα γνώση χρειάζεται κάποιον χρόνο για να μπορέσει να αφομοιωθεί στην καθημερινότητα μας. Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από ταχύτητα ανακαλύψεων που ακριβώς εξαιτίας του μεγάλου όγκου πληροφοριών και νέων τεχνολογιών, δεν προλαβαίνουμε να τις αφομοιώσουμε και να τις κρίνουμε ως προς την ωφελιμότητά τους.
Φανταστείτε για παράδειγμα ότι οδηγείτε ένα αυτοκίνητο με 400 χιλιόμετρα την ώρα.
Φυσικά και έχουμε την τεχνολογία για την ύπαρξη ενός τέτοιου αυτοκινήτου. Ωστόσο οι νοητικές δυνατότητες μας έχουν ένα όριο. Πέρα από το σε τι δρόμο θα μπορούσε να οδηγηθεί με ασφάλεια ένα τέτοιο αυτοκίνητο, τίθεται και το θέμα του τι θα έκανε ο οδηγός μπροστά σε ένα τυχαίο ενδεχόμενο που θα μπορούσε να συμβεί κατά την ώρα της οδήγησης και θα έπρεπε να αντιδράσει άμεσα. Δεν θα προλάβαινε...
Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με την πρό-οδο. Είναι πιο μπροστά από μας οι εξελίξεις και φτάνουμε καταιδρωμένοι για να τις αξιολογήσουμε και τελικά να τις κατανοήσουμε.
Ακριβώς για τον λόγο αυτό, δηλαδή την απουσία άμεσου ελέγχου στις τεχνολογικές εξελίξεις, ο άνθρωπος ανάλογα με το συνολικότερο βίωμα του λαμβάνει θέση απέναντι στην τεχνολογία. Μία θέση που κυμαίνεται ανάμεσα στους δύο πόλους: Τεχνοφιλίας και Τεχνοφοβίας.
Όπως σε άλλο άρθρο έχουμε δει, πολλές από τις στάσεις-θέσεις που λαμβάνουμε απέναντι στην κοινωνική πραγματικότητα δεν είναι συνέπειες μίας ορθολογικής διαδικασίας αλλά φιλτράρονται από την εμπειρία.
Καθώς δεν έχουμε έλεγχο μέσω της άμεσης γνώσης προτιμούμε να στραφούμε στην εμπειρία που έχει αποθηκευτεί στην μνήμη και να αναζητήσουμε ανάλογες εμπειρίες για να λάβουμε θέση. Έτσι, αυτές οι θέσεις θα λέγαμε ότι προσεγγίζουν περισσότερο δοξασίες (δηλαδή αυτό που πιστεύουμε για ένα θέμα) παρά γνώση.
Διακρίνω συχνά ότι οι κοινωνικές στάσεις απέναντι στα βιντεοπαιχνίδια και τα διαδικτυακά παιχνίδια ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Τα βιντεοπαιχνίδια εμφανίστηκαν από την δεκαετία του '80 για να αντικαταστήσουν άλλα δημοφιλή παιχνίδια που προϋπήρχαν όπως ήταν το φλίπερ.
Και τα παιχνίδια είναι πάντα δημοφιλή ιδιαίτερα στους νέους.
Είναι δημοφιλή γιατί μέσα από το παιχνίδι αναπτύσσονται νέες ικανότητες με έναν τρόπο ευχάριστο. Μάλιστα, είναι τέτοια τα οφέλη του παιχνιδιού, που έχει γίνει και μέσο θεραπείας (στην παιγνιοθεραπεία και δραματοθεραπεία).
Σταδιακά και με την εμφάνιση του ίντερνετ τα βιντεοπαιχνίδια αντικαταστάθηκαν από τα διαδικτυακά παιχνίδια τα οποία συνεχίζουν να είναι εξαιρετικά δημοφιλή στους νέους.
Όσο μεγαλύτερος είναι κανείς τόσο περισσότερο κουράζεται να δίνει συνεχώς την προσοχή του στην μάθηση νέων τεχνολογιών και αναπτύσσει σταδιακά μία στάση αρνητική προς τις νέες τεχνολογίες που μπορεί να φτάσει ως την φοβική στάση. Κι η φοβική στάση μπορεί να φτάσει στην επίθεση.
Το σημερινό άρθρο λοιπόν στοχεύει σε κάποιες οδηγίες προς τους γονείς που έχουν παιδιά που αγαπούν τα νέα παιχνίδια και ανησυχούν.
Το παιχνίδι είναι μέσον. Και κάθε μέσο κρύβει ένα δικό του μήνυμα όπως μας έλεγε ο γκουρού της επικοινωνίας Mc Luhan.
Το κάθε παιχνίδι έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Πρέπει να δούμε μερικά στοιχεία του:
-την φόρμα του (νέες τεχνολογίες σε σχέση με την μορφή, πίστες, ήχο κλπ)
-το περιεχόμενό του (περιπέτεια, βία, ταχύτητα, διανοητικό κλπ).
Επίσης είναι βασικό να δούμε τον βαθμό κοινωνικότητάς του.
-Παίζει μόνο του το υποκείμενο (με τον υπολογιστή, με το κινητό κλπ χωρίς διάδραση)
-Συνδέεται με άλλους και παίζει.
Το βασικότερο ωστόσο που πρέπει να δει ένας γονιός είναι αν οι άλλες δραστηριότητες του εφήβου συνεχίζουν να υπάρχουν. Πρέπει να διερευνηθεί αν έχει διαταραχθεί η σχέση με το σχολείο. Αν έχουν ελαττωθεί οι κοινωνικές επαφές του. Αν υπάρχει έκπτωση στις βασικές λειτουργίες...π.χ. έχει ελαττώσει τον ύπνο για τα παιχνίδια κλπ.
Η εφηβεία ιδιαίτερα είναι μία περίοδος ευαίσθητη γιατί ο νέος περνά δύσκολα με τις αλλαγές που υφίσταται. Αλλαγές ορμονικές και ψυχολογικές.. Επίσης, είναι η εποχή που ξεκινά η σεξουαλικότητα και το ενδιαφέρον στρέφεται προς την εξωοικογενειακή ομάδα. Οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες του περιβάλλοντος αυξάνονται καθώς προχωρά στο σχολείο. Είναι συχνό σε αυτή την περίοδο να εμφανιστούν περίοδοι μικρότερης ή μεγαλύτερης διάρκειας κατάθλιψης.
Η καταθλιπτική απόσυρση μπορεί να είναι καλυμμένη πίσω από την εξαρτητική στάση του εφήβου προς τα τεχνολογικά παιχνίδια. Ωστόσο, για να μιλήσουμε για εξάρτηση πρέπει να υπάρχουν τα στοιχεία που αναφέραμε ήδη.
Σπάνια ωστόσο μιλάμε για τα θετικά που μπορεί να δώσουν κάποια τέτοια παιχνίδια στον παίχτη.
Γιατί όπως είπαμε το παιχνίδι αναπτύσσει ικανότητες.
Έτσι, υπάρχουν έρευνες που καταδεικνύουν ότι τα παιχνίδια ταχύτητας εξασκούν και αναπτύσσουν τα αντανακλαστικά.
Παρομοίως εξασκούν την προσοχή και την ετοιμότητα παιχνίδια που απαιτούν την γρήγορη απάντηση σε ένα ερέθισμα της οθόνης. Πολλά από αυτά τα παιχνίδια βοηθούν στο να αναπτυχθεί η αποφασιστικότητα, αφού πρέπει συχνά ο παίχτης να λάβει άμεσα μία απόφαση αλλιώς χάνει.
Παιχνίδια περιπέτειας που βασίζονται σε μία αφήγηση και που πρέπει να λυθούν αινίγματα αναπτύσσουν την ορθολογική σκέψη, ακόμη κι αν τα περιβάλλοντα τους αναφέρονται σε φαντασιακούς κόσμους. Αυτό άλλωστε είναι και μία άλλη συμβολή κάποιων παιχνιδιών, η ανάπτυξη της φαντασίας.
Υπάρχουν παιχνίδια που εξασκούν την μνήμη ή την φαντασία. Παιχνίδια που απαιτούν συνεργασία με άλλους παίχτες. Που ακόμη κι αν βρίσκονται γεωγραφικά σε διαφορετικά μέρη, η σχέση υπάρχει και τα συναισθήματα που διακινούνται είναι πραγματικά.
Χάρη σε αυτή την ωφέλιμη πλευρά των βιντεοπαιχνιδιών, πολλά παιχνίδια χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για την ανάπτυξη δεξιοτήτων σε διαφορετικούς πληθυσμούς και με διαφορετικούς στόχους (αυτισμό, γέροντες με άνοια, επανεκπαίδευση μετά από εγκεφαλικά, αλλά και σε κανονικό πληθυσμό για καθαρά εκπαιδευτικούς λόγους). Ωστόσο, πειράματα αμφίβολης δεοντολογίας έχουν επίσης διεξαχθεί και για αντίθετους-κακόβολους σκοπούς.
Το περιεχόμενο του παιχνιδιού παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ψυχική επίδραση που ασκεί ενώ μηνύματα περνούν στα παιδιά με καλυμμένο διαπαιδαγωγικό τρόπο. Ας πούμε, έχετε παρατηρήσει ότι τα περισσότερα παιχνίδια σήμερα που παίζουν παιδιά από πολύ μικρή ηλικία έχουν το χρήμα σε κεντρική θέση; Ας μην το κρίνουμε ως θετικό ή αρνητικό, αυτό σχετίζεται με την αντίληψη που ο καθένας έχει, αλλά ας το παρατηρήσουμε ως φαινόμενο...
Πέρα από το περιεχόμενο, κρυφά μηνύματα περνούν από την φόρμα του παιχνιδιού. Και δεν υποννοώ κάποια θεωρία συνομωσίας. Αλλά ότι ο κατασκευαστής του παιχνιδιού είτε εκούσια είτε ακούσια περνά ένα ιδεολογικό μήνυμα πολλές φορές χωρίς κι ο ίδιος να είναι συνειδητός ως προς αυτό. Χρειάζεται πραγματικά να είναι πολύ καλά εξασκημένος κανείς για να διαγνώσει από την σημειολογία του παιχνιδιού τυχόν ιδεολογικά ή άλλα μηνύματα που εκκούσια ή ακούσια περιλαμβάνει ένα παιχνίδι από τον τρόπο που είναι φτιαγμένο. Παραδείγματος χάριν η μουσική και ο ήχος ενός παιχνιδιού υποβάλλει με τρόπο που δεν είναι άμεσα συνειδητός, με τον ίδιο τρόπο που τα δραματικά νέα στην τηλεόραση, προβάλλονται με συγκεκριμένη μουσική για να αυξήσουν την τηλεθέαση. Πίσω από το πως είναι φτιαγμένα τα περιβάλλοντα και οι χαρακτήρες προωθείται μία συγκεκριμένη κουλτούρα διαιωνίζονται στερεότυπα ή προτείνονται νέες κοινωνικά μοντέλα. Κάτι που δεν λαμβάνεται συνειδητά υπόψη από τον παίχτη.
Τέτοια θέματα είναι πολύ ωφέλιμο να τα σκεφτεί ο παίχτης. Να δώσει την προσοχή του πέρα από το αυτό που καλείται να κάνει ως παίχτης σε όλα τα περιφερειακά στοιχεία του παιχνιδιού, το περιβάλλον, το ύφος της γλώσσας που χρησιμοποιείται, την μουσική και τι του προκαλεί κλπ. Ο γονιός επίσης θα μπορούσε να μιλήσει για όλα αυτά τα θέματα με το παιδί του. Να το ρωτήσει προκειμένου να στρέψει την προσοχή του πάνω σε τέτοια στοιχεία και να αναπτύξει μία περισσότερο κριτική στάση απέναντι στο παιχνίδι-χωρίς απαραίτητα να πρέπει να πάψει να το παίζει, αν δεν προκαλεί αναστάτωση στις άλλες δραστηριότητές του.
Σε περίπτωση που οι υπόλοιπες δραστηριότητες του υποκειμένου, οποιασδήποτε ηλικίας κι αν είναι, παρενοχλούνται από την ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια χρειάζεται να υπάρξει ψυχολογική διερεύνηση και παρέμβαση γιατί μπορεί να εγκαθιδρύεται μία εξαρτητική συμπεριφορά.
Πίσω από την εξάρτηση βρίσκεται συνήθως η ανάγκη απόσυρσης, πιθανά προβλήματα με την έναρξη της ερωτικής ζωής (φόβοι, φυλετική ταυτότητα κλπ), θέματα αυτοεκτίμησης, συναισθήματα θλίψης ή άγχους κλπ.
Θα πρότεινα ωστόσο ότι αν δεν υπάρχει εξάρτηση, τότε καλό θα ήταν ο γονιός να αξιολογήσει τόσο την σχέση του παιδιού του με τα βιντεοπαιχνίδια όσο και την ταυτότητα αυτών των παιχνιδιών με το νου του όσο πιο ανοιχτό και χωρίς προκατάληψη για να αξιολογήσει τα τυχόν οφέλη ή παρενέργειες που αυτά μπορούν να επιφέρουν.
