Γιατί φυσικά μιλούμε για την ψυχική ενηλικίωση κι όχι γιαυτήν που η πολιτεία αναγνωρίζει, δηλαδή την ηλικιακή στα 18.
Για να είμαστε πιο σαφείς, ο δεκαοχτάχρονος Έλληνας με τον δεκαοχτάχρονο Νεπαλέζο ή Βραζιλιάνο δεν ενηλικιώνονται ψυχικά στην ίδια ηλικία, ακόμη κι αν τα έθνη-κράτη συμφωνούν ως προς την τυπική αναγνώριση βάση της ηλικίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Έλληνα της δεκαετίας που διανύουμε σε σύγκριση με τον Έλληνα της δεκαετίας του 90 ή της δεκαετίας του 50. Αυτό σημαίνει ότι με τους γονείς μας, τα παιδιά μας και τους παπούδες μας δεν ενηλικιωνόμαστε ΨΥΧΙΚΑ στην ίδια ηλικία.
Σημαντικό ρόλο παίζει η οικογένεια. Οικογένειες με σοβαρά προβλήματα στη δυναμική τους ή "διώχνουν" πολύ νωρίς τα παιδιά τους από το σπίτι και άγουρα προσπαθούν να ενηλιωθούν μέσα από τον αγώνα της επιβίωσης, ή, αντίθετα, αυτές οι οικογένειες δυσκολεύουν την ενηλικίωση των παιδιών τους επιτρέποντας ενίοτε το συναίσθημα ψευδοαυτονόμησης. Και στις δυο περιπτώσεις επιβαρύνεται η διαδικασία του περάσματος. Η πρώτη περίπτωση συνδέεται συχνά με την εμφάνιση κρίσεων πανικού σε μετέπειτα στάδια ενώ η δεύτερη με ενοχή του υποκειμένου σε κάθε προσπάθεια αυτονόμησης, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, χρήση ουσιών και βλαβερές επιλογές στην κοινωνική/προσωπική ζωή.
Τι σημαίνει ωστόσο ενηλικίωση;
Γιατί την φοβούνται τόσο αρκετοί νέοι άνθρωποι;
Γιατί μιλούμε για πέρασμα; Πέρασμα από πού; Και προς τα πού;
Οι τελετουργίες της αρχαιότητας, τα Μυστήρια όπως και τελετές που υπάρχουν σήμερα σε πολλά θρησκευτικά συστήματα, δυστυχώς όχι στο δικό μας, λειτουργούν βοηθητικά και δίνουν ασφάλεια σε αυτό το πέρασμα, μία ασφάλεια που προέρχεται τόσο από το βίωμα του υποκειμένου, όσο κι από την αναγνώρισή του από την κοινότητα και φυσικά τους γονείς
Αυτό που φαίνεται να φοβάται μερίδα των σύγχρονων νέων Ευρωπαίων, γιατί δεν πρόκειται μόνο για Ελληνικό φαινόμενο-το έχω παρατηρήσει και σε άλλες χώρες στις οποίες είχα την τύχη ή να δουλέψω ή να ζήσω-είναι η ανάληψη ευθυνών που συνεπάγεται αυτό που λέμε η ενηλικίωση.
Αυτή η μεγάλη μερίδα νέων διακατέχεται από νοσταλγικά συναισθήματα για την παιδική ή εφηβική ηλικία και βιώνει με δυσκολία το μεγάλωμα, θα έλεγα με σφιγμένα δόντια...
Συμμορφώνεται και αντιδρά αλλά δεν ξέρει να συμφωνεί και να διαφωνεί.
Όμως μία τέτοια στάση προκύπτει από την μισή αντίληψη της πραγματικότητας. Πράγματι η ενηλικίωση σημαίνει ευθύνες αλλά όχι όποιες νά'ναι... Όχι αυτές που ανατίθενται από άλλον αλλά αυτές που το ίδιο το πρόσωπο (η επιλογή της λέξης δεν είναι τυχαία) αναλαμβάνει επειδή ακολουθεί μία επιθυμία ΤΟΥ.
Η αντίληψη ότι ο ενήλικας ακολουθεί μόνο το καθήκον του έχει ψυχαναγκαστικά στοιχεία. Η κάθε μορφή ψυχαναγκασμού εμπεριέχει έντονα το στοιχείο της βίας... Ο άνθρωπος λειτουργεί με σφιγμένα δόντια και μοιάζει να θεωρεί ότι δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Ωστόσο πρόκειται για μία βία που το ίδιο το υποκείμενο (κι όχι πρόσωπο) επιβάλλει στον εαυτό του και πιθανόν θυματοποιείται και στη σχέση του με τον άλλο.
Στην περίπτωση αυτή, δεν υπάρχει χώρος για τη χαρά. Άνθρωποι σαν στρατιώτες που λειτουργούν βάση συγκεκριμένου προγράμματος το οποίο ολόκληρο απαρτίζεται από καθήκοντα... Και οι μέρες περνούν πανομοιότυπες... Πουθενά δεν έχει θέση η χαρά.
Κι αυτό νομίζουν ενηλικίωση...
Αυτό που επίσης νομίζουν ενηλικίωση είναι να κάνουν τα απαιτούμενα της ηλικίας (π.χ. γάμο, παιδιά, δουλειά κλπ) τα οποία τα ζητά το στενότερο αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον, χωρίς ωστόσο πάντα το υποκείμενο να είναι έτοιμο για να παράξει τέτοιους καρπούς.
Από την άλλη βέβαια, μία τέτοια απαίτηση του περιβάλλοντος, μπορεί να λειτουργήσει εν μέρει και θετικά καθώς σημαίνει και μία αναγνώριση μεγαλώματος. Κρούει ένα κουδούνι ως προς τα πού βαδίζει το υποκείμενο... Μία στιγμή μεγάλης υπαρξιακής ανησυχίας και συχνά πηγής πόνου, που δυστυχώς ελάχιστα έχει περιγραφεί ή αναγνωριστεί από τον χώρο μας.
Η μεταφορά "σαν στρατιώτες" που χρησιμοποίησα προηγούμενα δεν μπήκε τυχαία. Ο στρατιώτης εκτελεί εντολές που προέρχονται από κάποιον ανώτερο, δεν αυτενεργεί. Δεν έχει ο ίδιος επιθυμήσει, οραματιστεί και εντέλει αποφασίσει για αυτό που πρέπει να κάνει. Αν δεν εκτελέσει την εντολή, θα έχει ποινή. Είναι καθήκον του να κάνει αυτό που του ανατίθεται. Αν ο συμβολισμός του στρατιώτη χαρακτηρίζει το υποκείμενο που λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο του ΠΡΕΠΕΙ και μόνο, τότε αυτό που κάνουμε μέσα από μία ψυχοθεραπεία βοηθητική με στόχο την απελευθέρωση του/της νέου/νέας και να απολαύσει τα δώρα που του προσφέρει η ενήλικη ψυχική κατάσταση είναι να καταφέρει να γίνει Κύριος ή Κυρία του εαυτού. Θα λέγαμε ότι μία αρχετυπική απεικόνιση αυτού θα μπορούσε να είναι το σύμβολο του Βασιλιά.
Για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα από όλα να βρει, (συνήθως δεν τα έχει βρει) τα ΘΕΛΩ του. Την επιθυμία του. Την δική του κι όχι την όποιαν το περιβάλλον προβάλλει σε αυτόν. Γιατί τότε εργαλιοποιείται...τότε λειτουργεί σαν κουρδισμένος και βέβαια είναι δύσκολο να ζει κανείς έτσι. Το "θέλω" στο οποίο αναφέρομαι δεν έχει να κάνει με το "θέλω" του μικρού παιδιού που κινείται μόνο στο επίπεδο της άμεσης ικανοποίησης, είναι απαιτητικό και δεν λαμβάνει υπόψη τους άλλους. Αναφέρομαι στο "θέλω"-βούληση. Ένα ώριμο "θέλω" που απορρέει από την ταυτότητα του υποκειμένου και καθορίζεται από αυτήν. Μέσα από την βούληση θα καθορίσει το μέλλον του. Και πρόκειται για τη δική του μοίρα. Όμως για να γίνει αυτό πρέπει να βρει ποιος είναι, ποια είναι η ταυτότητά του...Και μόνο τότε το υποκείμενο αποκτά πρόσωπο και φωνή... (Δείτε προηγούμενο άρθρο για την σημασία της φωνής).
Αυτό κάνουμε σε μία ψυχοθεραπεία με έναν νέο που βασανίζεται από το μεγάλωμά του...
Από στρατιώτης του καθήκοντος μετατρέπεται σε βασιλιάς που σχεδιάζει και ακολουθεί το δικό του σχέδιο. Επιδρά στη μοίρα του. Κι εκεί δεν είναι δύσκολο να είναι υπεύθυνος. Γιατί ακολουθεί το όνειρό του. Μόνο που πρέπει πρώτα να το βρει και δεν είναι πάντα εύκολο...
Το πρέπει τότε δεν σημαίνει υποχρέωση αλλά δέσμευση σε έναν στόχο που το ίδιο το υποκείμενο έχει θέσει και υπηρετεί γιατί απορρέει από την επιθυμία. Και δεν κουράζεται εύκολα, γιατί δεν έχει να αντιμετωπίσει ψυχικές συγκρούσεις που σπαταλούν τεράστιο δυναμικό ενέργειας. Ενέργεια που θα μπορούσε να επενδυθεί σε δημιουργία, σε έρωτα, σε γεμάτες νόημα στιγμές με τα παιδιά.
Είναι δε τόσο δύσκολη μερικές φορές η ενηλικίωση που μερικοί ακόμη και σε βαθιά γηρατιά δεν κατάφεραν να διαβούν το κατώφλι της. Ψυχικά νοούμε πάντα...
