 |
| παράσιτο |
Είμαι σαν κάποιον βασιλιά σε μια σκοτεινή χώρα,
πλούσιον, αλλά χωρίς ισχύ, νέον αλλά από τώρα
γέρο, που τους παιδαγωγούς φεύγει, περιφρονεί,
και την ανία του να διώξει ματαιοπονεί.....
απόσπ. από την "Χολή"
Charles Baudelaire
Υπάρχουν ανθρώποι που έχοντας ένα όνειρο το ακολουθούν με πίστη και σθένος ανεξάρτητα από το κόστος. Είναι συνήθως αυτοί που κερδίζουν τον θαυμασμό αλλά ενίοτε και τον φθόνο του περιβάλλοντος.
Πόσοι όμως είναι αυτοί;
Ποια τα χαρακτηριστικά τους;
Γιατί όχι όλοι;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που κάποιος αναστέλλει τον βηματισμό του προς τον στόχο. Σήμερα ωστόσο θα επικεντρωθούμε σε ένα πολύ συχνό εμπόδιο. Το βόλεμα...
Το βόλεμα μπορεί να το βρει κανείς παντού σχεδόν, σε κάθε σφαίρα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Σε μία εργασία που δεν τον ικανοποιεί, σε έναν τελειωμένο γάμο που συντηρείται, στην παρατεταμένη εφηβεία, σε φιλίες που αν και δεν αξίζουν διατηρούνται, σε αξιώματα εξουσίας...
Υπάρχει κάτι το εξαιρετικά παράδοξο στο βόλεμα. Παρόλο που φαίνεται ότι παρέχει ενός είδους άνεση, μέσα στην οποία κάποιος θα αισθανόταν καλά (βολικά), εντούτοις οι συνέπειες δεν βιώνονται καθόλου ευχάριστα, αλλά αντίθετα, δηλαδή με στενο-χώρια...
Οι συνέπειες του βολέματος δεν σταματούν μόνο στην στενοχώρια. Το χειρότερο είναι ότι πλήττουν την πίστη στον εαυτό ή μπορεί να είναι ένας φαύλος κύκλος, δηλαδή λόγω της απουσίας πίστης στις δυνάμεις του ο άνθρωπος προτιμά την μετριότητα και τον στενό βολικό χώρο. Κι αυτό δημιουργείται κυρίως από την οικογένεια και τον τρόπο που μεγάλωσε κανείς.
Όταν όμως σβήνει η πίστη σβήνει και το κίνητρο.
Η πίστη είναι η κινητήρια δύναμη που θέτει σε κίνηση το υποκείμενο προς το όραμά του.
Κι όταν πάψει, ή στην καλύτερη περίπτωση σιγοκαίει, αναχαιτίζεται η κίνησή του προς τα εκεί. Έτσι, παραμένει στάσιμος. Και μαζί με αυτή την ακινητοποίηση σταματά και η ψυχική ανάπτυξή του.
Κι ενώ κάποιος μένει σε αυτή την κατάσταση στασιμότητας ο κόσμος γύρω του κινείται. Κάποιοι συνεχίζουν τον δρόμο τους και την αναζήτηση του νοήματος ζωής τους και παρά τις όποιες κακοτοπιές που μπορεί να βρίσκουν στον δρόμο τους κι εφόσον ο στόχος τους είναι περισσότερο ή λιγότερο ρεαλιστικός, καταφέρνουν να τον φτάσουν.
Το τίμημα του βολέματος δεν είναι αμελητέο και σχεδόν ποτέ δεν παρέχει άνεση. Μοιάζει με τον Φάουστ που είχε υπογράψει σύμφωνο αμοιβαίας υποστήριξης και συμμαχίας με τον διάβολο.
Σχεδόν ποτέ ένα βόλεμα δεν γίνεται αναίμακτα, σε όποια θέση κι αν έχει κανείς στρογγυλοκάτσει. Αρκεί να σκεφτούμε ότι η μελαγχολία διαπιστώνεται για πρώτη φορά σε διαδόχους θρόνων.
Όπως συμβαίνει με τον Φάουστ, συνήθως το βόλεμα αρθρώνεται μέσα σε σχέσεις. Κάποιος δίνει κάτι κι αυτός που βολεύεται δίνει την ελευθερία του ως αντάλλαγμα. Και δεν εννοώ φυσικά την εκκούσια και συνειδητή επιλογή, αλλά την επιλογή που γίνεται από αναχαιτιστικά συναισθήματα όπως είναι ο φόβος και η ενοχή. Αυτά τα συναισθήματα αποτελούν τον πυρήνα της ανασφάλειας, της κακής αυτοεκτίμησης, της κακής αντίληψης των δυνατοτήτων και οδηγούν στην απουσία πίστης.
Έτσι. περνά η ζωή παρατηρώντας τους άλλους να κινούνται, να ζουν, να αναπτύσσονται, να χαίρονται κι ενίοτε να ταλαιπωριούνται (γιατί και αυτό υπάρχει στον δρόμο προς το όνειρο-και πάλι όχι το άπιαστο, το εξιδανικευμένο όνειρο-ιδέα, αλλά τον ρεαλιστικό στόχο). Και σε αυτό το σημείο ο βολεμένος δεν μπορεί εύκολα να διαφύγει από τον φθόνο. Ο φθόνος ως ένδειξη επιθυμίας απέναντι στον άλλον που καταφέρνει να κυνηγήσει το όνειρό του, έχει πολύ καλά περιγραφεί από τον Κίρκεγκωρ. Λέει συγκεκριμένα το 1962: "Όπως ο αέρας που ενώ αποτελεί πηγή ζωής αν κλειστεί σε έναν στενό χώρο γίνεται δηλητηριώδης, έτσι και μέσα στην φυλακή του αναστοχασμού, όταν λείπει η δράση και το πάθος αναπτύσσεται η μνησικακία"...
Η φυγοπονία που ενυπάρχει σε κάθε βόλεμα και που όπως είπαμε στηρίζεται στην ανασφάλεια και στον φόβο, ενίοτε και στην ενοχή, συνδέεται πάντα με ένα βαθύ υπαρξιακό κενό που καταβροχθίζει σιγά αλλά σταθερά το υποκείμενο. Του στερεί πολύ σημαντικά πράγματα όπως την χαρά, την περιπέτεια, την ανακάλυψη και την επινοητικότητα και κατά συνέπεια την επιβεβαίωση, την ψυχική ενδυνάμωση, και εντέλει την σοφία που μπορεί κανείς να κερδίσει από την ζωή.
Γιαυτό και πάντα συνηθίζω να λέω στους ανθρώπους που μου αποκαλούν κάποιον τεμπέλη, ότι η τεμπελιά δεν είναι μία πρωτογενής κατάσταση, αλλά μία αμυντική δευτερογενής κατάσταση πίσω από την οποία κρύβεται ένα ή περισσότερα πηγαία συναισθήματα με συνηθέστερο τον φόβο.
Από την άλλη όχθη βρίσκεται η ματαιοπονία. Δεν χρειάζεται να κοπιάζει μάταια κανείς αν βαδίζει προς τον στόχο του διαλέγοντας τον πιο δύσκολο ή μακρύ δρόμο, εφόσον δεν απειλούνται οι αρχές του.
Τα βολέματα μέσα σε συστήματα σχέσεων διατηρούνται όχι μόνο από έναν. Είναι συνεξαρτήσεις. Δεν πρόκειται για συνειδητές αποφάσεις ζωής, αλλά για παράγωγα ανασφάλειας και συμμόρφωσης..
Η φαινομενική ελαφρότητα λοιπόν που θα μπορούσε να παρατηρηθεί σε κάποιον που βολεύεται ποτέ δεν βιώνεται ανάλαφρα. Το αντίθετο...φέρει πολύ βάρος!
Ο βολεμένος ζει σε έναν τομέα τουλάχιστον της ζωής του παρασιτικά. Αλλά δεν βλάπτει τόσο τον άλλον (ο οποίος όπως είπαμε και με το παράδειγμα του Φάουστ έχει μπει σε μία συναλλαγή) όσο τον ίδιο τον εαυτό του και συχνά δεν το καταλαβαίνει εγκαίρως.
Κάποιος που βολεύεται μία ζωή σε διάφορα σχήματα σχέσεων σταδιακά χάνει την ψυχική ευελιξία του. Γίνεται πλαδαρός και δεν μπορεί να ξαναβρεί εύκολα την ζωντάνια του για να ξαναπιάσει τον βηματισμό. Η μακροχρόνια βολική στάση φέρει μούδιασμα και αγκυλώσεις και απαιτείται αρκετή προσπάθεια για να ξεμουδιάσει κανείς και να ξανασταθεί στα πόδια του με βούληση για κίνηση.
Ωστόσο αυτή η αφύπνιση μπορεί να συμβεί ως μία έκλαμψη από κάποιο δυνατό γεγονός/μία κρίση που μπορεί να συμβεί στον ίδιο ή στο άμεσο περιβάλλον του και σε κάθε περίπτωση είναι σωτήρια.
Ο καθένας είναι από ένα σημείο και μετά απόλυτα υπεύθυνος για την πορεία που θα διαλέξει στην ζωή του. Το θάρρος από μόνο του δεν αποτελεί αρετή, καθώς πολλοί ριψοκινδυνεύουν ανοήτως. Ωστόσο γίνεται αρετή όταν συνοδεύει ένα όραμα. Και "το αντίθετο του θάρρους δεν είναι η δειλία αλλά το βόλεμα" όπως μας θυμίζει ο υπαρξιστής ψυχολόγος Rollo May...
Τουλάχιστον ακολουθώντας κανείς τον δρόμο προς το όραμα, αντί να επιλέξει το βόλεμα, μπορεί να αντιμετωπίσει δυσκολίες, αλλά μάλλον θα κοιμάται καλύτερα το βράδυ, αφού θα είναι συνεπής με τον εαυτό του, θα καταμετρά τα βήματα που έκανε, όπως και τα λάθη του, θα βρίσκει ικανοποίηση, αναλογιζόμενος όχι πια τι κάνουν οι άλλοι γύρω του, αλλά αυτό που κάνει ο ίδιος.
Και τότε σίγουρα θα γίνεται σοφότερος, ακόμη κι αν ποτέ δεν είχε αυτόν τον στόχο.
