Έτσι, άλλες θρησκείες προτείνουν την μετενσάρκωση σε άλλες μορφές ζωής, ή μιλούν για υποσχόμενα περιβάλλοντα της μελλοντικής κατοικίας της ψυχής που σχετίζονται με το πώς ο άνθρωπος έχει διασχίσει το δρόμο της γήινης ζωής του (βλ. παράδεισο-κόλαση).
Το θρησκευτικό συναίσθημα είναι μέρος της ανθρώπινης ψυχής (μία λέξη που έχει η ίδια θρησκευτικές επιρροές) καθώς ο άνθρωπος φαίνεται να είναι το μόνο έμβιο ον που μετά την ηλικία των οχτώ ετών έχει απόλυτη συνείδηση της θνητότητάς του.
Θυμάμαι μία εξαιρετική διάλεξη ενός από τους μεγαλύτερους, κατά τη γνώμη μου, Έλληνες σύγχρονους στοχαστές, του Θάνου Λίποβατς, που έλεγε ότι ο κάθε άνθρωπος πιστεύει σε κάτι.
Αυτές οι δοξασίες χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες:
-Μαγική σκέψη
-Πολυθεϊσμός
-Μονοθεϊσμός
-Ορθός λόγος (η σύγχρονη αθεΐα).
Έτσι, όλοι μας, κάποια στιγμή στη ζωή, αποφασίζουμε να ασπαστούμε μία θεωρία για το τι μας περιμένει μετά το τέλος της ζωής. Υπάρχουν και αυτοί (σε ένα μεγάλο ποσοστό) οι οποίοι πιστεύουν σε ένα μείγμα των παραπάνω δοξασιών.
Ο φόβος του θανάτου είναι ένας αρχέγονος φόβος, τον οποίο καλείται ο καθένας μας να αντιμετωπίσει και κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει. Σε αυτό συμβάλλει ο θάνατος αγαπημένων ή κοντινών ανθρώπων. Ο θάνατος είναι το απόλυτο επέκεινα καθώς δεν υπάρχει επιστροφή, τουλάχιστον με τη μορφή που γνωρίζαμε κάποιον.
Το κακό, πάλι από τον Θ. Λίποβατς προκύπτει και από τη μη αποδοχή της θνητότητας.
Αν δούμε την παραπάνω πρόταση υπό το πρίσμα της ψυχοθεραπείας, το ψυχικό πρόβλημα προκύπτει συχνά από το μη επεξεργασμένο πένθος. Τέτοια είναι η περίπτωση πολλών κρίσεων πανικού και άλλων αγχωδών διαταραχών, η τοξικοεξάρτηση (ως το μη επεξεργασμένο πένθος ολόκληρης της οικογένειας του εξαρτημένου) κ.ά.
Καθώς ο θάνατος αγαπημένων ανθρώπων είναι από τα πιο σκληρά πράγματα που μας επιφυλάσσει η ζωή, ένας φυσιολογικός πόνος που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, όταν ο ψυχισμός είναι ανώριμος ή σε συνθήκες που δεν επιτρέπουν την επεξεργασία του πένθους, τότε μπαίνει σε λειτουργία ο μηχανισμός της απώθησης.
Οι τελετές που κάθε κοινωνία διαθέτει διασφαλίζουν τον ψυχισμό τόσο των μελών όσο και της κοινότητας σε σημαντικά περάσματα της ζωής. Ο χρόνος του πένθους σηματοδοτείται από τις ανάλογες τελετές (κηδεία, τριήμερο, εννιάμερα, σαράντα μέρες, τρίμηνο, χρόνος) για να βοηθήσουν στην διεργασία του πένθους και τον αποχωρισμό. Όμως, σήμερα όλο και περισσότερο χάνουν το νόημά τους για λόγους που επιφυλάσσομαι να δούμε στο μέλλον.
Όμως, ό,τι συμβαίνει στον ατομικό ψυχισμό, συνήθως βλέπουμε μία αναλογία και στον συλλογικό.
Όπως υπάρχει το ατομικό ασυνείδητο, έτσι υπάρχει και ένα συλλογικό ασυνείδητο, όπως πολύ καλά μας έχουν δείξει δουλειές τόσο ανθρωπολόγων όσο και ψυχολόγων με κυριότερο εκπρόσωπο τον Carl Yung.
Η συλλογική απώθηση της θνητότητας εμφανίζεται μέσα από την προσπάθεια αποφυγής της φυσικής φθοράς δια μέσου πλαστικών επεμβάσεων και μπότοξ. Μέσα σε μία τέτοια κοινωνία-μπότοξ ακόμη και το ελληνικό τραγούδι γενεθλίων (όπου ακόμη δεν έχει αντκατασταθεί από το happy birthday) διαστρεβλώνεται συχνά και αντί του: "παντού να σκορπίζεις της γνώσης το φως" ακούγεται το "παντού να σκορπίζεις της νιότης το φως"....
Αιώνια νέοι και ρωμαλέοι, λοιπόν, εις βάρος της όποιας άλλης δυνατότητας μας δίνεται με το πέρασμα των χρόνων...
Το κυνήγι και η αποθέωση του χρήματος, ανάμεσα σε άλλες συμπεριφορές, αποτελεί σήμερα την κυριότερη μορφή συλλογικής απώθησης της θνητότητας.
Το χρήμα στη δυτική κοινωνία δίνει την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας. Μέσα σε μία τέτοια συνθήκη που ενισχύεται από τον ηδονισμό, ο θάνατος ξεχνιέται προσωρινά.
Κατά τα προηγούμενα χρόνια ήταν χαρακτηριστική στο λόγο των ΜΜΕ η αντικατάσταση του όρου "πολίτες" με τον όρο "καταναλωτές", δίνοντας έμφαση στη στοματική διάσταση του κοινού. Στοματική διάσταση που κάνει το υποκείμενο αδηφάγο και καταβροχθιστικό σε όλες τις εκφάνσεις του. Τα δικαιώματα του ανθρώπου σταδιακά εξασθένησαν μπροστά στα δικαιώματα των καταναλωτών, για να φτάσουμε σήμερα να μιλάμε μόνο για τα δικαιώματα του κεφαλαίου.
Όπως ο κοινωνιολόγος Max Weber έχει γράψει, ο σύγχρονος καπιταλισμός σχετίζεται με τον προτεσταντισμό και τη δοξασία ότι αυτός που κερδίζει χρήματα είναι επειδή αξίζει και την αγάπη του Θεού.
Πράγματι, αν δούμε πού βρίσκονται σήμερα τα κέντρα του κεφαλαίου, θα διαπιστώσουμε γρήγορα ότι βρίσκονται σε πρωτεύουσες προτεσταντικών χωρών.
 |
| PNC Bank, Washington |
 |
| State Bank of Pakistan |
Με αυτό τον τρόπο, σήμερα συναντάμε λάτρεις του χρήματος τόσο σε χώρες μουσουλμανικές όσο και στη βουδιστική Άπω Ανατολή και σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Αυτή η αποσύνδεση του χρήματος από την πραγματική του διάσταση ως ανταλλακτικό μέσο που διασφαλίζει τη ζωή, διαταράσσει την παγκόσμια ισορροπία και ιδιαίτερα την πνευματική σχέση του υποκειμένου με το περιβάλλον του και της κοινότητας με τη φύση και τον κόσμο. Από την άλλη, το χρήμα αποκτά νέους συμβολισμούς που δεν διέθετε στο παρελθόν.
Όπως για κάθε σχεδόν θρησκεία ο φανατικός μπορεί να σκοτώσει τον ετερόδοξο, έτσι και σήμερα, πολλοί θα ήταν έτοιμοι να σκοτώσουν για το χρήμα, τυφλωμένοι από φανατισμό.
Ωστόσο, όπως είπαμε μόνο ξεχνιέται ο θάνατος μέσα από το χρήμα- κι όχι απαντιέται με μία απάντηση που θα μπορούσε να ευφράνει την ψυχή. Για το λόγο αυτό υποστηρίζεται εδώ ότι πρόκειται για μία ψευδό-θρησκεία και για το λόγο αυτό υπάρχουν τόσες παρενέργειες.
 |
| Wall Street |
 |
| Ναός του Ηφαίστου, Αθήνα |
Η ομοιότητά τους είναι εντυπωσιακή. Οι σύγχρονες τράπεζες, τα χρηματιστήρια και τα υπόλοιπα ιδρύματα του χρήματος είναι φτιαγμένα ως σύγχρονοι ναοί. Ένας αρχαιολόγος του μέλλοντος θα μπορούσε να το αντιληφθεί με βεβαιότητα.
Το μέγεθος αυτών των κτιρίων, αλλά και η επιβλητικότητά τους δηλώνει ξεκάθαρα τη σημασία που παίζει η λατρεία του χρήματος στη σύγχρονη πραγματικότητα.
H ευτυχία δεν έχει σίγουρα όμως να κάνει με τη λατρεία του χρήματος. Αντίθετα, η φετιχοποίηση του χρήματος παράγει δυστυχείς ανθρώπους που σπέρνουν δυστυχία γύρω τους. Ανικανοποίητοι παραμένουν οι λάτρεις ωσάν σύγχρονοι Μίδες και όχι μόνο δεν καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα του θανάτου, αλλά καταστρέφουν και την ευκαιρία που τους δόθηκε να ανακαλύψουν το νόημα της ζωής.
Όπως στη μεμονωμένη περίπτωση νεύρωσης (όπου κυριαρχεί η απώθηση) έτσι και στη συλλογική, αυτό που φοβάται το υποκείμενο το προκαλεί. Έτσι, η λατρεία του χρήματος προκαλεί την καταστροφή αφού υπόκειται στη φροϋδική αρχή του θανάτου (αντίθετη του Έρωτος, δηλ. της δημιουργίας).
Τελειώνοντας θα ήθελα να παραθέσω ένα απόσπασμα από την ιστορία του Μ. Αλεξάνδρου, που ως γνωστό είχε χάσει το νου του μέσα στην αλαζονεία όσων είχε κερδίσει με τις μάχες του, απόσπασμα-αναλαμπή, λίγο πριν τον θάνατό του (ένα κείμενο που βρήκα από την καλή μου φίλη Αθηνά-που την ευχαριστώ για την ανακάλυψη αυτή).
Eυρισκόμενος στα πρόθυρα του θανάτου, ο Μέγας Αλέξανδρος συγκάλεσε τους στρατηγούς του και τους κοινοποίησε τις τρεις τελευταίες επιθυμίες του, οι οποίες ήταν οι ακόλουθες:
1. Να μεταφερθεί το φέρετρό του στους ώμους από τους καλύτερους γιατρούς της εποχής.
2. Τους θησαυρούς που είχε αποκτήσει [ασήμι, χρυσάφι, πολύτιμους λίθους] να τους σκορπίσουν σε όλη τη διαδρομή μέχρι τον τάφο του.
3. Τα χέρια του να μείνουν να λικνίζονται στον αέρα, έξω από το φέρετρο, σε θέα όλων...
Ένας από τους στρατηγούς, έκπληκτος από τις ασυνήθιστες επιθυμίες, ρώτησε τον Αλέξανδρο ποιοι ήταν οι λόγοι.
Ο Αλέξανδρος εξήγησε:
1. Θέλω οι πιο διαπρεπείς γιατροί να σηκώσουν το φέρετρό μου, για να μπορούν να δείξουν με αυτό τον τρόπο ότι ούτε εκείνοι δεν έχουν, μπροστά στο θάνατο, τη δύναμη να θεραπεύουν!
2. Θέλω το έδαφος να καλυφθεί από τους θησαυρούς μου, για να μπορούν όλοι να βλέπουν ότι τα αγαθά που αποκτούμε εδώ, εδώ παραμένουν!
3. Θέλω τα χέρια μου να αιωρούνται στον αέρα, για να μπορούν οι άνθρωποι να βλέπουν ότι ερχόμαστε με τα χέρια άδεια και με τα χέρια άδεια φεύγουμε, όταν τελειώσει για εμάς ο πιο πολύτιμος θησαυρός που είναι ο χρόνος!
